Маънавий-маърифий ишларда ўҚувчи-ёшлар шахсини ахлоқий тарбиялаш

I BOB. . Uzluksiz ta’lim tizimida barkamol shaxsni tarbiyalash tamoyillari .
1.1. Barkamol shaxsni tarbiyalashda ta’limni tarbiya turlari bilan uzviy bog‘lash va funksiyalarini ifodalash.
«Uzluksiz ta’lim – davlat taelim standartlari, umumta’lim umumkasbiy va maxusus dasturlarni amalga oshirish, ta’limning maqadli ko‘ratmalarini bajarish doiraida boy madaniy-tarixiy va ma’naviy axloqiy an’analarga, fan, texnika va texnologiyalarning ilg‘or yutuqlariga asoslangan ham o‘quv, ham o‘qishdan tashqari ishlarda pedagogik ta’sir ko‘rsatishning butun kompleksidan foydalanilgan holda, komil insonni, shaxsni tarbiyalash yuzasidan aniq maqsadga yo‘naltirilgan faoliyat olib boradi»¹.
Ta’lim-tarbiya tizimini insonparvarlik yo‘nalishida tubdan o‘zgartirish va yangi zamon talablari darajasiga ko‘tarishning birinchi sharti unga bir butun tizim sifatida yondashish va shunga muvofiq ish olib borishdan iboratdir. Ma’lumki, har qanday barqaror tizim qismlar, elementlarning muayyan tuzilmalaridan tarkib topadi. Binobarin, undagi har bir qism o‘z o‘rnida turganda va har qaysisi o‘z vazifasini mukammal tarzda bajargandagina tizim tashqi ta’sirlarsiz o‘z-o‘zini boshqarish tomon yo‘nalishi mumkin. Bu holatda ta’lim-tarbiya tizimining uzluksiz harakati, uzluksiz takomillashuvi uning bir maromda ishlashining zarur sharti bo‘lib qoladi.
Ta’lim-tarbiyaga uzluksiz tizim sifatida qaralishining o‘zi insonparvarlikning amalda namoyon bo‘lishidir. Ayni chog‘da insonparvarlik ta’lim-tarbiyaning uzluksiz va izchil bo‘lishini taqozo etadi. Zero, bundan kuzatilgan asosiy maqsad muayyan kasb-korni mukammal egallab olish va ayni chog‘da sog‘lom, barkamol inson shaxsini vujudga keltirish, uni hozirgi zamon fan-texnika va texnologiyasi yutuqlaridan bahramand etish, axborot asri sifatida namoyon bo‘layotgan XXI asrning yuksak talablariga muvofiq kadrlar bo‘lib yetishishlariga erishishdir. Kadrlar chuqur va keng bilimli, yuqori malakali mutaxassis bo‘lishlari zarur, ammo bu bilimdonlik tarixiy-milliy zaminlarda qaror topadigan boy ma’naviyat, pok axloq, iymon-e’tiqod butunligi bilan omuxta bo‘lib ketgandagina ijtimoiy ahamiyat kasb etadi, tor ixtisoslik tafakkur tarzidan keng miqyosli falsafiy tafakkur tarzi tomon rivojlanish uchun yo‘l ochiladi. Bu juda katta o‘zgarish sifat jihatidan yangilanishga olib kelishi kerak. Chunki, muayyan tarixiy va ijtimoiy sabablarga ko‘ra tor ixtisoslik natijasida tafakkurning torligi ham barqaror bo‘lib qolishi mumkin. Bunda mutaxassis o‘z kasb-kori doirasidagina fikr yuritish bilan chegaralanib qoladi. Bu esa milliy, ham umumbashariy munosabatlarning bundan buyongi rivojiga monelik qiladi. «Ta’lim to‘g‘risida»gi O‘zbekiston Respublikasi qonuni va Kadrlar tayyorlash milliy dasturida ko‘zda tutilgan muammolarni hal etayotganda masalaning ana shu jihatiga asosiy e’tiborni qaratish lozim.
Bugun tug‘ilib voyaga yetayotgan bola muayyan vaqtdan keyin biron-bir kasbda ishlaydi, agranom, muhandis, o‘qituvchi, shifokor va boshqa ommaviy kasb egasi bo‘ladi yoki davlat va nodavlat tuzilmalarida faoliyat ko‘rsatadi. Uzluksiz talim-tarbiya tizimini insonparvarlik ruhi bilan sug‘orilgan bo‘lsa, bo‘lajak avlod ongi, his-tuyg‘usi shu ruhdan oziq oladi va bunday odamlarda ma’naviyat eng yuksak cho‘qqiga chiqadi. Odamlar o‘rtasidagi o‘zaro munosabatlar chinakam insoniy tus olsa, shubhasiz, bu holat jamiyatning butun faoliyatiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi.
Shuni a’lohida ta’kidlash kerakki, hozircha bolani oilada tarbiyalash, oilaviy tarbiyaning ilmiy jihatdan asoslangan dasturi va shunga muvofiq uslubiy qo‘llanmalar yo‘q hisobi. Xolbuki, bolaning kelajakda qanday inson bo‘lib kamol topishi ko‘p jihatdan oilaga bog‘liq. Yetti yoshgacha bo‘lgan bolaning ongiga, ruhiga qanday fikr, his-tuyg‘u kirsa, uni butun umri davomida saqlaydi, qadrlaydi. Demak, uzluksiz ta’lim-tarbiya tizimining tarkibiy qismi sifatida oila tarbiyasiga munosabat belgilash dolzarb masaladir.
Chizma-1