Ma’mur qahhorov

Lyudvig 
Feyerbax
(1804-1872), Kant va Gegeldan farqli o‘laroq, materialistik 
falsafa namoyondasidir. U Gegelning Mutloq g‘oyasiga keskin qarshi 
chiqdi. Mutloq g‘oya inson miyasidan yulib olingan va tabiatdan 
tashqari kuchga aylantirilgan inson aqlidan o‘zga narsa emas, deb 
baxoladi. Uning asosiy asari «Xristianlikning moxiyati» nomli kitobida 
qayd etilganidek, tafakkur insondan tashqari, unga bog‘liq 
bo‘lmagan xolda mavjud bo‘lishi mumkin emas, chunki u moddiy 
narsa – inson miyasi faoliyati bilan bog‘liq, miyaning maxsulidir. 
Shuning uchun tafakkur, ong ikkilamchi, materiyaning in’ikosidir. 
Feyerbax materializmi antropologik tabiatga ega, chunki uning 
markazida inson, insonning tabiat bilan aloqadorligi masalasi turadi. 
Feyerbaxning fikricha, «Yangi falsafa insonni, shu jumladan, tabiatni
falsafaning birdan-bir universal va oliy predmetiga aylantiradi». 

---

Mutafakkir inson tabiati, jamiyat, din, tarixiy taraqqiyotning maxsuli 
ekanligini tushunib etmadi, shuningdek, u Gegel dialektikasining 
mantiqini ham etarlicha baxolay olmadi. Shunga qaramay, 
Feyerbaxning falsafa markaziga mavxum g’oyalar, umuman inson 
xaqidagi masalalarni emas, balki jonli, konkret jamiyat kishisi 
muammosini quyganligi, uning antropologik materializmi falsafiy 
tafakkurning keyingi taraqqiyotiga sezilarli ijobiy ta’sir ko‘rsatdi. 
Xulosa qilib aytganda, garb falsafasi boy tarixga va an’analarga 
ega.Unda yuz yillar mobaynida shakllangan va rivojlanib kelgan 
g‘oyalar va ta’limotlar insoniyat ma’naviy mulkining ajralmas qismiga 
aylangan va XXI asrda xam insoniyatga xizmat qilib kelmoqda.
IV.