Ma’mur qahhorov

Nikolay Kopernik
(1473-
1543), Italiyalik olimlar 
Jordano Bruno
(1548-1600) hamda 
Galileo 
Galiley
ning kosmogonik va fizik qarashlariga, bepoyon, cheksiz 
dunyo xaqidagi tasavvurlariga, geliotsentrik nazariyaga asos bo’ldi. 
Shunday qilib, Garbiy Evropa Uyg‘onish davri falsafasi sxolistika 
qobig’idan qat’iy voz kechib, tabiiy xamda ijtimoiy fanlarning dalilari 
asosida inson tomon yuz burdi, adabiyot va san’atda barq urgan 
insonparvarlik g‘oyalari falsafiy ta’limotlar markazidan o’rin oldi. 
III.
Garbiy Evropa tarixida XVII asr oxiri – XVIII asrlar «yangi davr» 
deb nomlanadi.
Bu davr kapitalistik ishlab chiqarish munosabatlari 
ildam shakllanib va rivojlanib borganligi bilan ajralib turadi. 
Kapitalistik taraqqiyot ishlab chiqarish jarayonlaridan kelib chiqib, 
tabiatshunoslik fanlari va ular bilan bog‘liq tajribaviy fanlar rivojiga 
keng yo’l ochdi. Bu esa atrof moddiy olamni chuqur qayta idrok 
etish, tabiat qonunlarini egallash zururatini kuchaytirdi. Shunday 
yangi tarixiy sharoitda falsafa insonning amaliy xayoti va faoliyati 
uchun zarur bo‘lgan ob’ektiv xaqiqatni ochib beruvchi fan vazifasini 
bajardi. O‘rta asr falsafasida ishlatilgan mavxum umumnazariy 
qoidalar va uslublar noto‘g‘ri, kishilarni chalg’ituvchi deb e’lon qilindi. 
Tabiatni o‘rganishning, xaqiqatni, ko‘proq tabiiy – ilmiy xaqiqatlarni 
bilishning yangi – yangi usul va yo‘llarini topish kundalang turgan 
vazifaga aylandi. 
Mana shu oliyjanob ishga qo‘l urganlardan biri – ingliz faylasufi 
Frensis Bekon
(1561-1626) shart-sharoit taqozosidan kelib chiqib, 
fanning bosh vazifasi va ilmiy bilishning maqsadi – insoniyatga naf 
keltirishdir, degan fikrga asoslandi. Uning «Yangi organon» nomli 
asarida mashxur «Bilim - kuchdir» degan yangi shior ilgari surilgan va 
xar tomonlama asoslab berilgan. Bilim insonga tabiat ustidan 
xukmronlik qilishga yordam beradi. Fanning xulosalari inkor etib 
bo‘lmaydigan dalillarga tayanishi kerak. Ana shunday g‘oyalardan 
kelib chiqib, F. Bekon kuzatish, taxlil qilish, taqqoslash va eksperiment 
usullariga, ya’ni dunyoni tajribaviy o‘rganishga asoslangan