Mamleketlik universiteti jumanov m. A

Turlerdin
klasslardagi
uliwma
mugdan
San» / klasstagi uliwma sanga %
ко r set kishi
Siyrek ham
jogalip
baratirgan 
turler
(UzRDB, 
2009)
XTQA
turleri
CITES
Slit
emiziwshiler
107
25/23,4
24/22,4
20/18,7
Quslar
460
48/10,4
3176/7 1 58/12,6
441

---

Reptiliyalar
60
16/26,7
3/5,0
5/8,3
Baliqlar
84
18/21,4
11/13,1
4/4,8
Omirtqasizlar
14900
77/0,5
4/0,03
1/0,007
Hammesi
15611
184/1,2
73/0,5
88/0,6
27-keste
Gzbekistan Respublikasi aymaqlarmda qorgalatugm tabiyiy
aymaqlar 10.10.2013 ill jagdaymda
№
Atamasi
duzilgen jili
Jaylasqan
orm
Mayda
ni
min/ga
XTQA
katego
riyasi
Juwapker
tiyisli
orinlar
>lamb^ptlik qonqxanalar
1
Chatkal 
tawli-togayli 
biosferaliq 
qonqxana 
1947 j.
Tashkent
oblasti,
Axangaran
ham
Parkent
rayom
35,724
I
Tashkent
oblasti
hakimiyati
2
Gissar tawli 
arshali 
1983 jil
Qashqadar- 
ya oblasti, 
Yakkabag 
ham
Shaxrisapz
rayom
80,986
I
Ekologiya
ham
qorshagan
ortahqti
qorgaw
komiteti
3
Zaamin tawli 
arshali 
1926 j,
1960 j.
Jizzaq
oblasti,
Zaamin
ham
Baxmal
rayom
26,840
I
Togay
xojahgi
bas
basqarma-
Sl
4
Kizilqum 
togayli-qumli 
1971 j
Buxara
oblasti,
Romitan
rayom,
Xorezm
oblasti
10,311
I
Togay
xojaligi
bas
basqarma-
si
5
Zarafshan
oypatli-
Samarqand
oblasti,
2,352
I
Togay
xojaligi
442

---

togayli 
1979 j
Bulungur
ham
Djambay
rayom
bas
basqarma-
Sl
6
Nurata tawli- 
gozali 1975 j.
Jizzaq
oblasti,
Farish
rayoni
17,752
I
Togay
xojaligi
bas
basqarmas
l
7
Surxan tawh- 
togayli 
1987 j
Surxandar- 
ya oblasti, 
Termez 
ham
Sherabad
rayoni
24,554
I
Togay
xojaligi
bas
basqarma-
si
8
Kitab
geologiyaliq 
1979 j.
Qashqadar- 
ya oblasti. 
Kitab 
rayoni
3,938
I
Mamleket
-lik
geologiya-
hq
komitet
Uhwma qonqxana
maydam:
208,919
XV-baptin tiykargi juwmaqlan
- Osimlik ham haywanlar planetamizdm genofondi 
esaplanadi ham har-bir tur tabiyatta oz ornma iye. Biosferada zat 
ham energiya aylamsi tek usi tiri organizmler qatnasmda amelge 
asadi. Olar aziq-awqat, kiyim-kenshek, dari-darman, turaq-jay 
bolip xizmet etedi. Biokopturlilik - jamiyettin ekonomikaliq, 
ekologiyaliq Ь ят madeniy - estetikaliq talaplann qandmwdin 
tiykargi ham aktual resursi esaplanadi;
- Ozbekistandagi biologiyaliq kop-turlilik 27 000 nan aslam 
tiirlerden ibarat. Olardm ishinde haywanatlardin 15 000 nan aslam 
turi, al osimlikler, zamamqlar ham suw otlarmin 11000 ga 
shamalas turleri bar;
- Qaraqalpaqstan Respublikasmda 300 den aslamiraq darilik 
osimliklerdin turi bar. Olardan 30 dan aslam turi hazirgi waqitta 
tawipshilikte ham ilimiy medicinada qollamladi;
443

---

- adamlar kundelikli xojaliq iskerligi menen haywanlardin 
tirishiligine kushili tasir etedi, olardin bir turinin kobeyiwine 
ekinshi turinin azayiwina, al ushmshi bir turinin piitkilley joq 
boliwma sebepshi boladi;
- qorgalatugm tabiygiy aymaqlar bugingi kuni tabiyiy 
ortaliqtagi komponentlerdi, jabayi tabiyatti, sonin ishinde siyrek 
ham jogalip baratirgan osimlikler menen haywanatlar dunyasm 
saqlap qaliwdm birden-bir joli bolip tabiladi.
Qadagalaw ushm sorawlar ham tapsirmalar
1. Osimliklerdin biosferadagi roll ham ahmiyetin tusindirin.
2. Haywanlardin adamlar tirishiliginde roll ham ahmiyeti 
qanday?
3. Ozbekistan Respublikasmin 
biologiyaliq 
resurslarina 
sipatlama berin.
4. Ozbekistan Respublikasmda biologyaliq kop turlilikti 
saqlaw boymsha Milliy strategiya ham Hareket rejesi qashan qabil 
etildi?
5 .Togay resurslarma sipatlama berin.
6. Togaylardi qalpine keltiriw ham olardi qorgaw boymsha 
qanday is-ilajlar ham nizam, qararlardi bilesiz?
7. Xaliq xojaligma paydali ham siyrek ushirasatugm 
osimlikler turlerine sipatlama berin.
8. Ozbekistan Respublikasmin «Qizil kitabi» tuwrali ne 
bilesiz?
9. «Qizil kitap»qa kiritilgen osimlik ham haywanlar tiirlerin 
aytip berin.
10. Qorgalatugm tabiyiy aymaqlardin biologiyaliq kop- 
turlilikti saqlawdagi roli nelerden ibarat?
11. Biosferaliq rezervat degen ne?
12. Ozbekistan Respublikasmdagi qorgalatugm tabiyiy 
aymaqlarga tusinik berin.
444

---