Mamlakatshunoslik

Ishning ishlanganlik darajasi Shu o’rinda L.V.Sherbaning lug’atshu-noslikning ahamiyati va mashaqqatlarini inobatga olgan holda “Men tilshunoslikda lug’atshunoslikdan ko’ra jiddiyroq sohani bilmayman” deb aytgan so’zlarini keltirish yuqoridagi fikrlarni isbotlaydi.

Olimning 1939 – yil 27-sentabr kuni sobiq Ittifoq Fanlar Akademiyasi til va adabiyot bo’limida qilgan “Опыт общей теории лексикографии” nomli dokladi nazariy leksikigrafiyaning shakllanishiga asos soldi. L.V.Sherbaning lug’at turlarini ularning o’ziga hos xususiyatlaridan kelib chiqqan holda o’zaro qiyoslab o’rganish va tahlil qilish nazariyasi hozirgi kunda ham o’z kuchini yo’qotgani yo’q. Sharqiy Yevropa hamda rus lug’atshunosligi tajribasidan kelib chiqqan holda olim olti qarama- qarshi prinsiplar asosida lug’atlarning quyidagi tiplarini taklif etadi:

So’ngi yillarda nazariy leksikografiyaning bir qator yangi sohalari atroflicha o’rganildi. Chunki lug’at tuzish hozirgi kunda kompleks ilmiy va tashkiliy muammolarni hal qilish orqali amalga oshirilishi tabiiy. Bu o’rinda leksikografiyaning keyingi yillarda tez rivoj topayotgan “O’quv leksikografiyasi”- “Unterrichtsbezogene Lexikographie” yo’nalishi yutuqlari diqqatga sazovordir.

Bu sohada rus tilshunoslari A.A.Navikov, P.N. Denisov, V.V. Morkovkinlarning ilmiy va amaliy ishlarini alohida takidlash lozim.³

O’quv leksikografiyasining shakllanishida P.N.Denisovning doktorlik dissertatsiyasi, bir qator ilmiy maqolalari, “Очерки по русской лексикологии и учебной лексикографии” monografiyasi katta ahamiyatga ega bo’ldi.⁴

Mashhur leksikograf L.Zgustaning yozishicha dunyoda leksikografiya bo’yicha qilingan ishlar adadi yigirmataga yaqin ekan holos.1 L.V.Navikov o’ziga hos “O’quv lug’atlari” tipalogiyasini taklif qiladi. Uning fikriga ko’ra o’quv lug’atlari paradigmatik-sintagmatik, semiosiologik- onomasiologik, bir tilli- ikki tilli lug’atlar hamda tilning mahsus sistem birliklari- so’z yasash, chastotali, valenlik va distributsiya lug’atlaridan iborat bo’lishi lozim