Mamlakatnıng molıya tızımı: mohıyatı va mazmunı

Moliyaviy rеsurslar va ularning shakllanish manbalari

Mamlakat yalpi ichki mahsulotini tashkil etish va taqsimlash jarayonida iqtisodiy va moliyaviy faoliyati natijasida moliyaviy rеsurslar shakllanadi, davlat va xo’jalik sub`yektlari tomonidan jamlanadi.
Milliy daromad umumdavlat darajasida (makrodaraja) markazlashgan moliyaviy rеsurslarni (markazlashgan jamg’armalar) shakllanishida birinchi va asosiy manba hisoblanadi. Milliy daromadni taqsimlash va qayta taqsimlash natijasida pul mablag’larning markazlashgan jamg’armalari tashkil qiladi.
Milliy daromadning bir qismi shakllanib korxonalar ixtiyorida qoladi, yoki korxonalarda ishlab chiqarish xarajatlariga ishlatish uchun makrodarajadagi markazlashmagan rеsurslar tashkil qilinadi.
Qoidaga binoan, moliyaviy rеsurslar xajmi milliy daromadga nisbatan ko’p, chunki, qo’shimcha mahsulot qiymati va zaruriy mahsulotlar qismidan tashqari moliyaviy rеsurslar amortizasion ajratmalarni ham qamrab oladi.
Asosiy ishlab chiqarish jamg’armalari qiymatidan bir qismi hisobidan tashkil topadigan amortizasion ajratmalar moliyaviy rеsurslarning ikkinchi zaruriy manbasi dеb hisoblanadi.
Markazlashgan moliyaviy rеsurslar -bu soliqli va soliqsiz to’lovlar va ajratmalar orqali sof daromadning qayta taqsimlash natijasi.

Markazlashgan moliyaviy rеsurslarning manbalari:

• 
  davlat ijtimoiy sug’urta, mol-mulk va shaxsiy sug’urtalarga qilinadigan ajratmalar
  
• 
  byudjetdan tashqari jamg’armalarga qilinadigan ajratmalar
  
• 
  xo’jalik aylanmasiga jalb etiladigan milliy boyliklarning bir qismini sotishdan olinadigan mablag’lar
  
• 
  davlat qimmatli qog’ozlarni sotishdan olinadigan mablag’lar
  
• 
  aholidan olinadigan tushumlar
  

Davlat moliya rеsurslari

• 
  kеngaytirilgan ishlab chiqarish va umumdavlat talablarini ta`minlash uchun mo’ljallangan, davlat, korxona, tashkilot va aholi ixtiyorida mavjud pul mablag’larining jamg’armasi.
  
• 
  Moliyaviy rеsurslarning asosiy manbasi bo’lib, milliy daromad, mulkchilik shaklidan qat`iy nazar tashkilotlarning foydasi, amortizasion va sug’urta jamg’armalari hisoblanadi.