Mambetsalieva Sandug'ash Polatovnanin'

I BAP. A'DEBIYATLARG'A. SHOLIW.

I.1 Jalinli fotometriya haqqinda uliwma tu'sinik.
Atom – emission jalinli fotometriya metodi emission spektral analizdin' variantlaridan biri esaplanadi ha'm onin' tiykarinda analiz qilinatug'in zat quramin kiriwshi atomlardin' nur shig'ariw spektrlari jatadi.
Analiz qilinatug'in zat birer bir qolay eritiwshi ja'rdeminde eritiledi, o'lshew kolbasina saling'an ha'm taza eritiwshi ja'rdeminde o’lshew kolbasinin' belgi sizig'ina deyin suyultiriladi. Payda bolg'an eritpe u'plegish (ijektor) ja'rdeminde turaqli ra'wishte yag'niy u'zliksiz ha'm bir normada gaz gorelkasi jalinina u'plenedi.
Fotometriya (foto. ha'm metriya) — fizikaliq optikanin' dereklerinen shig'ip , tu'rli ortaliqlarda tarqalatug'in ha'm deneler menen oʻzara taʼsirlesetug'in optikaliq nurlaniwdin' energetik koʻrsetkishlerin u'yrenetug'in boʻlimi. F. fotometrik shamalardi oʻlshewdin' eksperimental usillari ha'm a'sbaplari ha'mde sol shamalarg'a tiyisli teoriyaliq nizamlar ha'm esaplarin oʻz ishine aladi..F.tin' tiykarg'i energetik tu'sinigi nurlaniw ag'imi F(, bolip onin,' fizikaliq maʼnisi elektromagnit nurlaniw tasiytug'in ortasha quwwat esaplanadi.. Tar maʼniste F. deb, jariqliq shamalari dizimine tiyisli jaritilg'an , jariqliq ku'shi, aniqliq ha'm t.b.
Shamalardi oʻlshew ha'm esaplaw tu'siniledi. Fotometrik shamalardin' nurlaniw tolqin uzinlig'ina baylanislig'i ha'm energetik shamalardin' spektral tig'izliqlarin. u'yreniw spektrofotometriya ha'mde spektroradiometriya mazmunin quraydi. F.tin' tiykarg'i nizamin I.Kepler 1604 jili taʼriyplegen.: Jer 1 R (bunda Ye — jariqliq ku'shi bolg'an jariqliq orayinan aralig’inda jaritilg'an). Fotometriya usilin P. Buger eksperimental tiykarlap bergen.
Zatlar ha'm denelerdin' fotometrik qasiyetleri oʻtkiziw koeffitsienti t, qaytariw koeffitsienti r ha'm jutiw koeffitsienti a menen xarakterlenedi. Bir jiyemnin' oʻzi ushin t + r + a=1 qatinas orinli. nurlaniwdin' jin'ishke da'stesi zat arqali oʻtiwinde nurlaniw ag'iminin' pa'seyiwi Buger — Lambert — Ber nizami arqali aniqlanadi. Fotometriya usillari astronomiyada spektrdin' tu''rli diapazonlarinda nurlaniwshi kosmik dereklerdi u'yreniwde jariqliq texnikasinda, signalizaciya texnikasinda, astronomiya, astrofizika ha'm t.b da qollaniladi.
Elektromagnit nurlar ta'sirinde zatti (nur shig'ariw, nurdi jutiw, tarqatiw,, sindiriw, nurdi polyarlandirie siyaqli optik qasiyetlerdi o’lshewge tiykarlang'an usillar analizdin' optik usillari dep ataladi. Optik analiz usillari to'mendegishe ta'riyplenedi; U'yrenetug'in obyektke ko're atom molekulyar spektral analiz elektromagnit nurlardin' zat penen ta'sirlesiw qasiyetine ko're atom-adsorbsion analiz - gaz fazasinda zat atomlarinin’ monoxromat nur jutuwi, mission spektral analiz zat ta'repinen shig'arilatug'in nur intensivligi, jalinli fotometriya - qozg'atiwshi gaz jalini ta'sirindegi nur shashiw molekulyar absorbsion analiz zat molekulalari yaki ionlari ta'repinen jutilg'an nur mug'dari..Lyuminessent analiz - lyuminessensiya intensivligin o„lshew, nefelometrik analiz - dispers dizim shashqan nur intensivligin, turbidimetrik analiz dispers dizim arqali o'tken nur intensivligin o„lshew ha'm basqalar.. Jariqliqti jutiliw nizamin ha'm onnan shetleniw sebepleri.jariqliqti jutiwi Lambert-Buger-Ber nizamina tiykarlanadi. Bul nizamg'a ko're jariqliqti jutiliwi jariqliq o'tip atirg'an kyuveta qalinlig'ina ha'm jariqliq jutiwshi zat konsentraciyasina tuwri proporcional.
lg J₀ / J = k· C· l
A = k· C· l
yaki
A = 10 - k· C· l
A- optik tig'izliq
J₉- kyuvetag'a kiriwshi nur intensivligi
J – kyuvetadan shig'iwshi nur intensivligi
k- jariqliqti jutiliw koeffitcienti ( εm yaki E% )
S- konsentratsiya
l- kyuveta qalin’lig’i
Analiz qilinatug'in zat birer bir qolay eritiwshi ja'rdeminde eritiledi, o'lshewp kolbasina saling'an ha'm taza eritiwshi ja'rdeminde o'lshew kolbasinin' belgi siziqqa deyin suyultiriladi. Payda bolg'an eritpe u'plegish (ijektor) ja'rdeminde , turaqli ra'wishte yag'niy uzliksiz ha'm bir normada gaz gorelkasi jalinina u'plenedi.Bunda gaz gorelkasinin' jalini ha'm turaqli ra'wishte bir normada turiwi sha'rt.. Jalinnin' joqari temperaturasi ta'sirinde eritiwshi birden buwdan ketedi ha'm duzdin ' mayda bo'leksheleri qaladi ha'm bul bo'leksheler atomlarg'a deyin tarqaladi. Bunda atomlardin' bir bo'legi joqari kvant energetik halatqa deyin qozg'aladi. Qozg'algan atomlar normal halatqa o'tip ha'rbir elementtin ' o'zi ushin o'z aldina xarakterli belgili tolqin uzinlig'ina ega bolg'an nurdi shig'aradi.
Monoxromator yaki ruglik filtri ja'rdeminde uluma jariqliq ag'iminan aniqlanatug'in element ushin xarakterli ma'lim tolqin uzinlig'ina iye bolg'an nurlar ajraladi. Ajratilg’an monoxromatik nurdin’ intensivligi fotoelement yаki foto ko'beytirgish ja'rdeminde o'lshenedi. Jalinnin' janiw rejimi, eritpenin' jaling'a u'plegish tezligi ha'm onin' disperstsiyalaniw da'rejesi o’zgermes bolg'anda bul monoxromatik nurdin' intensivligi ha'm eritpe quramindag'i aniqlanatug'in element kontsentraciasi arasinda proportsionalliqqa jaqin bolg'an, ayrim kontsentraciyalar aralig'inda siziqli funkcional baylanis bar. Bul baylanis tiyisli elementti mug'dardi aniqlaw ushin tiykar boladi [1].
Jalinnin' sirtqi (temperaturasi biraz pa's bolg'an) qatlaminda nur shig'ariw spektrinin' toliq jutiliwi aniqlanatug'in element atomlari ayirim bo'leginin' ionlaw yaki atomlaniwina berilmeytug'in birikpege baylanis arqali nurlaniw intensivligi ha'm eritpedegi tiyisli element kontsentraciyasi arasindag'i proportsional baylanis buziliwi mu'mkin.Bul hadiyselerdin' tabiw aniqlig'ina tosqinliq etiwshi ta'siri arnawlu isleo shig'ilg'an usillar ja'rdeminde minimumg'a jetkiziledi. Jalinli fotometriya metodi ekspress metodi bolip , bul metod penen 50 ge jaqin elementti (ha'zirgi zaman jalinli fotometrik asbaplari ja'rdeminde 100 dan ortiq elementlerdi ju'da' tez aniqlaw mumkin. Bunday asbap hazirgi kunde Shortan gaz ximiya orayliq laboratoriyasinda bar ha'm ) ju'da' tez aniqlawg'a imka'n beredi. Metodtin' sezgirligi u'lken bolip , ol element tabiatina hamde aralaspa quramina baylanisli.. Eger janilg'i sipatinda ta'biiy gaz yaki propan ha'm butan aralaspasi, oksidlewshi gaz sipatinda sig'ilg'an hawa jumsalsa. jalinnin' temperaturasi 1800 – 20000 C (gorelkanin' janiw sharayatina ko're atirapinda boladi. Bunday temperaturada tek siltili ha'm siltili jer metallari atomlari qozg'algan halatina o'tedi.Qalg'an elementler bolsa o'zlerinen nur shig'armaydi ha'm sol menen birge an'sat qozg'algan halatqa o'tetug'in elementlerge (siltili ha'm siltili jer metallari) tosqinliq bermeydi..Sonin' ushin jalinli fotometriya siltili ha'm siltili jer metallardi ha'r tu'rli obyktlerde aniqlawda o'z aldina a,'hmiyetke iye boladi. Ol geologiyada, geoximiyada, biologiyada, meditsinada, metallurgiyada ha'm ximiya sanaatinda ken' ko'lemde qollaniladi.
Eger qiyin qozg'aliwshan' elementlerdi aniqlaw talap etilse ol halda joqari temperaturali jalin qollaniladi.Bunin' ushin janilg'i sipatinda acetilen yaki vodorod gazlar, oksidlewshi gaz sipatinda bolsa taza kislorod qollaniladi
Bunda atomlari tiykarinan, tek normal halatqa jaqin bolg'an kvant qabati halatina deyin qozg'alg'an halatqa o'tedi ha'm sonin' ushin spektral siziqlar sani elektr qabati kondensaciyalang'an elektr ushqini ja''rdeminde qozg'alg'an halatina o'tkizilgenligine qarag'anda ju'da ko'p ese kem.
Demek jalinli fotometrik analizda belgisiz elementlerdin' tosqinliq beriw itimallig'i klassik spektral analiz usili menen da'l sonday aniqlawlarg'a qarag'anda ju'da' kem. Bunnan tisqari jalinli qozg'aliwda elektr yoyi yaki elektr ushqini ja''rdeminde qozg'aliwina qarag'anda ha'mme jiyindis nurlaniwlardan kerekli spektral siziqlardi ajratiw imkaniyati birqansha joqari ha'm an'sat boladi.
Aniqlanatug''in zat quramina kiriwshi qandaydir element kontsentraciyasin aniqlaw ushin fotoelement shinjirindag'i o'lshengen tok ku'shi ma'nisi boyinsha uchta ha'r tu'rli usildan paydalaniladi.
Bir yaki bir neshe standart penen salistiriw.
Da'rejelengen grafik usili.
Standart qosimsha qosiw usili.
Birinshi, en' a'piwayi ha'm sol menen birge aniqlig'i kemrek usil boyinsha, aniqlanatug'in elementtin' bir standart eritpesi tayyarlanadi..Bul standart eritpede mu'mkin bolg'aninsha barliq belgisiz elementler qurami ha'm mug''dari shama menen analiz qilinatug'in eritpe qurami menen birdey qilip alinadi. Da'slep standart eritpe V_st jalinina u'plenip fototok ku'shi o’lshenedi son'inan bolsa tap sonday sharayatta analiz qilinatug'in eritpe fototok ku'shi o’lshenedi. Aniqlanatug'in element kontsentraciyasi to'mendegi formula arqali esapanadi:
C_x = C_st I_x/I_st
Bunda C_st– aniqlanatug’in elementtin’ standart eritpedegi kontsentraciyasi;
C_x – analiz qilinatug’in elementti eritpedegi kontsentraciyasi;
I_st – standart eritma fototok kuchi;
I_x – analiz qilinadigan eritma fototok ku’shi;
Eger I_sttin’ tabilg'an ma'nis I_x – tin' ma'nisinen u'lken pariq qilsa, ol halatta tabiw aniqlig'in asiriw ushin kontsentraciyasi S_x– g'a jaqin bolg'an ekinshi standart eritpe tayyarlanadi ha'm barliq o’lshewler ta'kirarlanadi ha'm ja'ne qayta S_x esaplanadi ha'm bunday standart eritpeler bir neshe ret tayarlaniwi ha'm mu'mkin, bul menen usildin' aniqliq da'rejesin asiriw mu'mkin..
Bul usildi qollawdin' tiykarg'i sha'rti sol bunda eritpedegi aniqlanatug'in element kontsentraciyasi menen fotometrlenetug'in nurdin' intensivligi arasindag'i proporcionalliqqa a'mel qiliwdir. Kemnen – kem bunday halatlarda bug'an erisiw mu'mkin. Bunin' ushin barliq belgisiz elementlerdin' kontsentraciyalari ju'da' kishi ha'm jeterli da'rejede boliwi, ha'mde tosqinliq beriwshi barliq faktorlar toliq biytarap qiling'an boliwi kerek
Salistiriw usilinin' ekinshi varianti nurdin' intensivligi ha'm elementtin' kontsentraciyasi arasinda proportsional baylanis bolmay, balki kontsentraciyanin' u'lken intervalindag'i, kontrol eritpedegi aniqlanatug''in element kontsentraciyasi o'z ishine alatug'in tek siziqli baylanis bolg'andag'ana qollaniladi. Bul variantta eki standart eritpe tayarlanadi. Bul standart eritpelerden birinin' kontsentraciyasi aniqlanatug''in elementtin' analiz qilatug'in eritpedegi kontsentraciyasinan u'lken, ekinshi bolsa kerisinshe kishi boladi ha'm belgisiz aralaspalar kontsentraciyasi shama menen analiz qilinatug'in eritpelerdegidey boliwi kerek. Birdey sharayatta eki standart ha'm aniqlanayug'in eritpe fotometrlenedi.
Analiz qilinatug'in eritpedegi aniqlanatug'in element kontsentraciyasi to'mendegi formula arqali esaplanadi:
C₂ – aniqlanatug'in elementtin' ekinshi standart eritpedegi kontsentraciyasi.
C_x – aniqlanatug'in elementtin' analiz qilinatug'in eritpedegi kontsentraciyasi.
I₁ – aniqlanatug'in elementtin' birinshi standart eritpesin fotometrlengendegi galvanometr ko'rsetkishi;
I₂ – aniqlanatug'in elementtin' ekinshi standart eritpesin fotometrlengendegi galvanometr ko'rsetkishi
Ix – aniqlanatug'in elementtin' analiz qilinatug'in eritpesin fotometrlengendegi galvanometr ko'rsetkishi;
Jalinli fotometrik analiz metodi a'meliyatta aniqlanatug'in element kontsentraciyasin aniqlawda ko':p jag'daylarda da'rejelengen grafik usili qollaniladi, sebebi oni nurdin' intensivligi kontsentratsiya arasindag’i baylanistin’ ha’mme turiga qollaw mu’mkin. Bu usildin’ a’hmiyeti to’mendegiden ibarat: u’lken kontsentraciyalar intervalin o’z ishine alatug’in va bir – birinen jeterlishe pariq qilatug’in aniqlanatug’in elementtin’ 5 – 10 ta standart eritpelerin tayarlap alinadi ha’m izbe – iz fotometrlenedi. Aling’an natiyjeler (nurdin’ intensivligi galvanometr ko’rsetkishi arqali alinadi) ha’m standart elementtin’ aniq kontsentratsiyalari tiykarinda da’rejelengen grafik siziladi. Son’ tap sonday sharayatta analiz qilinatug’in eritpe fotometrlenedi ha’m aling’an natiyjelerdi tuwridan – tuwri grafikka qoyip aniqlanatug’in element kontsentraciyasi aniqlanadi.
Standart qosimsha qosiw usili analiz qilinip atirg'an element eritpesin son' aniqlanatug'in elementtin' kontsentraciyasin analiz qilinatug'in eritpedegi kontsentraciyasinan ma'lim ma'nisine u'lken bolg'an eritpesin jaling'a u'plengende shig'arilatug'in nurdin' intensivligin o'lshewge tiykarlang'an.. Bunda eritpedegi belgisiz aralaspalar kontsentraciyasi sol analiz qilinatug'in eritpe ushin mu'mkin bolg'aninsha jaqin boliwi kerek.. Asirese bul usildi analiz qilinatug'in eritpede belgisiz elektrolitler kontsentraciyasi joqari bolg'anda ha'm komponentler qurami ushin eritpenikine jaqin bolg'an standart eritpeler tayarlaw mu'mkin bolmag'an halatlarda usinis etiledi.. Biraq sol menen birge qosimsha qosiw usilin salistiriw usilindag'i siyaqli nurdin' intensivligi ha'm eritpedegi aniqlanatug"'in element kontsentraciyalar arasinda proporcional bayanis bolg'anda g'ana qollaw mu'mkin..
Analiz qilinatug''in elementti bul usil ja'rdeminde u'lken aniqliqta tabiw ushin analiz qilinatug'in eritpeni birdey mug'darda qosimsha qosiw menen emes, ba'lki bir neshe tu'r mug'dardagi qosimsha qosiw menen fotometrlew kerek. Bul usil menen analizdi to'mendegishe a'melge asiruw metodikasi usinis etiledi.
Ko'lemi 100 ml – li u'sh o'lshew kolbasina pipetka ja'rdeminde analiz qilinatug'in eritpeden birdey alikvot bo'lek alinadi. Son' ekinshi ha'm uchinchi kolbalarga ma‘lum hajmlardagi aniqlanatug'in elementtin' standarti qosiladi, kolbalardag'i eritpeler belgisine distillengen suw menen suyultiriladi ha'm aralastiriladi. Izbe-iz ha'r u'sh kolbalardag'i eritpelerdi izbe-iz jaling'a u'plep fotoelementtegi tokti o’lshew menen fotometrlenedi. [7].
Eger u'plenetug'in eritmadagi aniqlanadigan element kontsentratsiyasi va fototok kuchi arasinda proportsional baylanis bolsa, tu’rli alikvot bo’lek standart qosimshalar qosilg’an analiz qilinatug’in eritpelerdi fotometrlew natiyjeleri tiykarinda tabilg’an S_x ma’nisleri bir – birine ju’da jaqin yaki teoriyaliq jaqtan ten’ boladi.
Analiz natiyjelerin esaplaw to’mendegi formula arqali a’melge asiriladi:
V_cm C_cm S_sh = x ((I₂ * I)_cm – 1) Vx
V_x – analiz qilinatug'in eritpenin' ha'r biri kolbaga olingan alikvot hajmi, ml;
V_st – analiz qilinatug'in eritpe alikvot bo'legine qosilg'an aniqlanatug'in element standart eritpesinin' ko'lemi ml;
S_st – aniqlanatug'in elementtin' standart eritpedegi kontsentraciyasi, mg/ml yaki mkg/ml;
I₁ – standart qosimsha qosilmag'an eritpe jaling'a u'plengennen keyin kalvanometr ko'retkishi;
I₂ – standart qosimsha qosilg'an eritpeler jaling'a u'plengennen keyin galvanometr ko'rsetkishi.
Jalinli fotometriya analiz usilinin' qollaniliwi ha'm a'hmiyeti.
Fotometriyada ren'li birikpeler aliw ushin qollanilatug'in ximiyaliq reakciyalar qatar talaplarg'a jawap beriwi kerek:
Reakciya natijesinde ren'li o'nimler payda boliwi kerek. Bug'an kompleks payda qiliwdan paydalaniw , xromofor gruppalardi kiritiw aralap keliwshi π – baylanislari mug'darin asiriw ha'm basqa usillar menen erisiledi.
Fotometrik reakciya o'nimnin' qurami o’zgermes boliwi kerek. Ma'selen , kompleks birikpelerdin' quramin barqarar etiw ushin ortaliqtin' sharayati, mol reagent, reakciyani o’tkiziwdin" optimal waqiti tan'lanadi.
Fotometrik reakciya o'niminin' ren'i ju'da' intensiv bo’liei kerek. Fotometrik reakciyalar ushin molyar jutiw koefficientleri 5000 – 10000 dan kem bolmag'an o'nimler payda qilatug'in reakciyalar jaramli. Bul halatta reakciya ju'da' sezgir boladi.
Barliq fotometrik olshewler toliq birdey sharayatlarda o’tkiziledi: zaru'rli reagentler tekseriliwshi eritpege ha'm, salistirmali eritmasine de qosiladi ha'm pH, temperatura ha'mde eritpeler ko’lemi ten'lestirip turiladi.
Fotometrik reakciyalar kerekli jo'neliste toliq bariwi kerek.
Fotometrik reakciya tan'lawshi boliwi ha'm tek belgili bir komponent penen g'ana a'melge asiwi mu'mkin.
Fotometrik reakciyalardan anorganik zatlar analizinde ha'm, organik zatlardi tekseriwde ha'm ken' ko'lemde paydalaniladi [8].
Tolqin uzinlig'i. fotometrik analizdin' har qanday tu'rinde ha'm analitik formag'a jutiliw spektrofotometrde islengende optimal tolqin uzinlig'inda ha'm elektro kolorimetrde islengende tolqin uzinliqlardin' optimal aralig'inda aniqlanadi. Bunda analitik shakl jutiwi menen baslang'ish reagentlerdin' jutiwi arasindag'i en' u'lken pariqqa qarap jumis ju'ritiledi.olardin' spektrlarindag'i jutiliw maksimumlarin olardin' biyikligin jutiw sizig’i konturinin' shaklin fotometrik asba'ptin' sol spektr jo'nelisindegi sezgirliginv itibarg'a aliw kerek.
Analitik ko'rinis eritpesinin' nur jutiwi ha'r dayim salistiriw eritmasin nur jutiwina salistirip o'lshenedi, bul eritpenin' nur jutiwi optik nolge ten', dep qabil etiledi. Salishtirmali eritpesi quraminda aniqlaniwshi komponentten basqa barliq da'slepki zatlar boladi.
Jariqliqti o’tkiziw (optik tig'izliq ). Fotometrik asbaptin' o’lshew qurilmasi a'dette jariqliq o’tkiziw koefficienti. T nin' barliq ma'nislerinde qatelik ΔΤ g'a iye boladi. Sog'an baylanisli ra'wishte optik tig'izliq birliklerindegi qatelik ΔΑ barliq araliqta birdey bolmaydi. Sol sebepli bazi maselelerdi sheshiwde optik tig'izliqtan ko're o’tkiziw koeffitsentinen paydalaniw qolayraq boladi. Bul jerde qa'tellik ΔΤ birdey bolg'anda aniqlaniwshi kontsentraciyanin' toliq qateligi ΔC eritpe kontsentraciyasi artiwi menen ko'beyip baradi;
ΔC₂ > ΔC₁
bolsa da
ΔT₂ = ΔT₁
Salistirma qa'telik ΔC/S kontsentraciyasi artiwi menen kemeyedi ha'm toliq qatelik ΔC artiwi menen ko'beyedi. T nin' qanday ma'nislerinde salistirmali qatelik ΔC/S minimal boliwin aniqlaw ushin to'mendegi ten'lemeni ko'rip shig'amiz:
— lg T = A = ε ∙ C ∙ ι
An'latpag'a muwapiq oni differenciallap
dT/dc =2,3T ∙ ε ∙ ι
ni keltirip shig'aramiz. (1) ha'm (2) ten'lemelerdi birlestirilse
dC dT∙ ε ∙ ι dT ΔC
yaki
C ε ∙ ι ∙ 2,3T lgT TlnT C TlnT
ΔΤ nin' ma‘lim ma'nislerinde T ga turli san ma'nislerin berip ten'leme (3) arqali salistirmali qatelik ΔS/S ti esaplap shig'iw mu'mkin. Bunday esaplaw na'tiyjeleti grafik ko'rinisinde ko'rsetilgen. Onnan ko'rinadi, T nin' ju'da' kishi ha'm ju'da' u'lken ma'nislerinde salistirmali qatelik artadi eken. T nin' ortasha ma'nislerinde iymek siziq minimum arqali o'tedi. Jariqliq jutiwshi qatlamnin' qalinlig'i. Buger – Lambert – Ber ten'lemesine ko’re optik tig'izliqtin' ma'nisi qatlam qalin'lig'ija tuwri proporcional. A = Ξ ∙ C ∙ ι basqa halatlar birdey bolg'aninda qatlam qalinlig'i ortasha menen optik tig'izliq ta demek, sezgirlik ha'm ortasha kerak.boladi Biraq qatlam qalinlig'i (optik jol uzinlig'i) artqaninda jariqliqtin' shashiliwi menen baylanisli a'sirese eritpeler menen islegende ko'beyedi. Qatlam qalinlig'i 5 sm den artiq bolg'an kyuvetalar, a'dettev fotometrik aniqlawlar ushin qollanilmaydi
Zatlardin' tu'rli materiallarinda qosimsha tarizinde bolatug'in ju'da' az mug'dardag'i (ta'sirin ) aniqlaw hallari analitik praktikada tez – tez ushrap turadi. Ma'selen, texnik taza metallarda bolatug'in qosimshalardin' mug'dari procenttin' min'lap bir u'lesleri menen o'shenedi; reaktiv sulfat kislotada qosimsha tarizinde bolatug'in temir yaki xlordin' mug'dari procenttin' on min'nan bir u'leslerinen artiq bolmawi kerek ha'm t.b.
Elementlerdin' sonday qadar o'z mug'darlarin tartpa ha'm ko'lemli analizdin' a'detdegi metodlari menen a'melde aniqlaw mu'mkin emes, sebebii olardin' eritpedegi kontsentraciyalari jeterli da'rejede boliwi ushin tiyisli zatlardan analizge ju'da' ko'p mug'darda tartip aliw kerek boladi. Bunday hallarda analizdin' arnawli metodlarinan paydalaniladi, sol metodlardan biri kolorimetriya metodi esaplanadi [9,10,11].