Mamasoli jumaboyev

Tursunboy Adashboyev
(1939- yilda tug ‘ilgan)
Taniqli bolalar shoiri T u rs u n b o y Adashboyev 1939- yilda 
Q irg‘izistonning O ksh viloyatiga qarashli O la b u q a tum anidagi 
Safed Bilol q is h lo g ld a tu g ‘ilgan. U T o sh k e n t davlat universi- 
tetini h a m d a M oskvadagi J a h o n adabiyoti institutini bitirgan. 
„ K a m olning o lm a si“ deb n o m la n g a n birinchi kitobi 1967- 
y i ld a t a l a b a l i k c h o g ‘i d a y o q n a s h r e t i l g a n . 
K e y i n c h a l i k
T o s h k e n t d a g i
„ Y o s h g v a r d i y a “ , 
B i s h k e k d a g i
„ M e k t e p “ 
nashriyotlarida „Biz sa yohatc hila r“ , „O la-T ovlik b o kl a m a n “ , 
„ A r s lo n b o b s h a r s h a r a s i “ , „ S u r n a y ‘k, „ N u r d a r y o “ , „ G u l -
d a s ta k‘, „ 0 1 a to g k-lo la to g ‘“ , „ O q b o kra t o klqinlari“ , „ S o v g ka “ , 
„ A rslonbob afsonasi“ , „ S ic h q o n n in g o rzusi“ , „ U c h b o ‘taloq 
va sirli q o v o q “ t o kplam lari bosilib c hiqqan.
T u rs u n b o y A dashboyevning kulgiga boy, h a z il-m u to y ib a
bilan y o kg krilgan asarlari boshqa xalqlar tillariga h a m o ‘girilgan. 
M asalan, „ П е с н я Ж а в о р о н о к 16, „ М е л ь н и ц а 66, „ П о д а р о к 66, 
„Olti oyoqli x o 6tik c h a 66, „ O la to g 6 o h a n g la ri66 singari bir talay 
asarlari rus, latish, q o z o q , tojik tillarida c h o p etilgan. Eng 
sara s h e ’rlari esa qirg‘iz va o kzbek bolalar s h e ’riyati a n to lo - 
giyalaridan o krin olgan.
K ich k in to y la rg a qisqa va lo kn d a qilib s h e ’rlar yozish, 
qissadan hissa chiqarish T u rsu n b o y Adashboyev ijodining eng 
m u h im fazilatlaridan biridir. Ijodkorning „ S u m a la k 66 sarlavhali 
s h e ’ri shu j ih a td a n xarakterli:
B o y ch ech ak lar nish urib,
T o tu rg u n c h a o krn id a n .
B a h o r q ish n i tarn o v g a,
O sib q o kydi b u rn id a n .
260

---

Yoki bolalarning cheksiz xayoloti bilan b o g ‘liq boMgan 
,,T ugm a“ deb n o m la n g a n m ashqi ziyrak kuzatuvchanlikning 
mahsulidir:
R uzvon xola q o ‘shniga 
C h iq q an id a elakka.
K a m z u lin in g tugm asi,
T u sh ib qoldi y o ‘lakka.
C h u m o lila r t o ‘p lan ib ,
M ajlis q u ra r shoshilib:
— Bir, ikki, u c h k o ‘ta rd ik ,
T e g irm o n n in g to sh in i...
Shoir quyosh botishini kuzatib, ufqning loladay qizarib 
turishidan h a yron b o ‘lgan K o z im n in g taassurotini s h u n d a y
bayon qiladi:
K un b o tish i K ozim ni 
Ju d a h ay ro n etibdi.
— D a d a , quyosh d u m alab ,
T o g 1 bosh ig a yetibdi.
Y iqilibdi, shekilli,
B urni q o n a b ketibdi...
Iqtidorli sh o irn in g ravon s h e ’rlarini o 'q i r e k a n m iz , ijod- 
k o r q u v n o q , yengil kulgi vositasida k ichkintoyla r d unyosiga 
xos m u ra k k a b h o la tla rn i o c h ib berishga h a r d o im katta 
e ’t i b o r b e r i s h in i k o 'r a m i z . C h u n o n c h i ,
„ A hil d o ‘s t l a r “ 
s h e ’rida S u h ro b bilan J a h o n g ir ismli ikki d o ‘st bitta b o g ‘chaga 
q a tn a b , h a tto m u z q a y m o q n i h a m te n g b o 'lib yeyishadi. Bu 
ikki o s h n a - o g ‘a y n ig a t o ‘p s o v g ‘a q ilin a d i. 
K o 'n g ilx ir a lik
b o i m a s li g i u c h u n ular k o p to k n i h a m ikki b o T akka yorib 
o ‘ynaydilar:
S o vg'aga kelgan to 'p n i,
Y o tsiram ay olishib,
T en g sh erik k a boMishdi 
S h art ikkiga yorishib...
Kitob va daftarning q a d r-q im m a tig a yetm aydigan, xususan, 
daftarni isrof qiladigan bolakaylar k o ‘p u c h ra b turadi. Shoir 
, , 0 ‘n ikki varaq d a fta r“ s h e ’ri orqali a na s h u n d a y o'q uvchilarni 
q attiq hajv ostiga oladi:
261

---

0 ‘n ikki v araq d a fta r 
X olis xizm at etm ad i.
„ L o -la , o sh , о -Г ‘ s o ‘zini 
Y ozish u c h u n y etm ad i...
T u r s u n b o y A dashboyev j a h o n b o lala r s h e ’riyati vakillari- 
ning asarlarini o ‘zbek tiliga tarjim a qilish b o rasid a h a m faol 
ish olib borayotir. U o lte r D e L a m er, Y an Bjexva, K orney 
C h u k o v s k iy , S a m u il M a r s h a k , M u s a J o n g ‘o z iy e v , Q o d i r
Mirzaliyev, O g ‘ageldi A llanazarov, K anibek J u n u s h e v , Say- 
dali M a ’m u r, Leons Briyedis, Yesken Y elubayev s h e ’rlarini 
yosh k ito b x o n la r T u r s u n b o y A d ashboyev ta rjim asid a sevib 
o ‘qishadi.