Mamasoli jumaboyev

1 Mahshar 
— diniy e ’tiqodga ko‘ra dun y o ta m o m b o 'lg an d an keyin 
b a rc h a in so n la r q ay ta so ‘ro q q a t o ‘p lan ish k u n i; qiy o m at.
2 Meshkob 
— suv sotuvchi.
114

---

— U r, sheshangdi!..
— Kisabir, kisabir!
— Bozorga u ri1 aralabdi!
,,C h u r-c h u r“ hush takb ozlik . Bir q o ‘li b ilan q ilich in i 
ko‘tarib, ko‘k movut shim ini eplay olm ay, alpang-talpang bir 
qozoq va bir o lzbek mirshabi o ‘sha tom onga qarab yugurdi. 
H am m a o ‘sha yoqqa qarab chopdi. Biz ham ularning ketidan 
yugurdik.
N e ko‘zim bilan ко1 ray, m ana ishonm asangiz, O m on ham 
guvoh. O 'rdada bizga q o ‘shni b o ‘lgan Q o‘g‘urm och m ahallalik 
m ashhur Sulton o ‘g‘ri turar edi. Bu gal kisavur sifatida em as, 
balki pul o ‘g‘irlatgan jabrdiyda bechora sifatida kosibsimon 
yuvoshgina bir yigitning yoqasidan ushlagan holda ko‘ziga yosh 
olib tu rar edi.
— Musulmonlar! — der edi u. — Pulimni oldirib q o ‘ydim. 
Yonimda m ana shu yigit ilashib yurgan edi, gum onim shundan.
Yigit bechoraning rangi quv o ‘chib ketgan, lablari pir- 
pir uchadi.
— Ey xudo, quruq tuhm atingdan asra, qanday baloga 
yo‘liqdim, o ‘zing saqla! — deb javob berar edi u.
— Q ancha aqchang bor edi? — deb so‘radi qozoq mirshab 
Sulton kisavurdan.
— Sakkiz so‘m -u m irikam to lrt tanga. Ola tik ham yonda 
edi. Ichida „Yo Ali“ degan tam gkalik kumush uzugim ham bor. 
0 ‘zim kam bag‘al kosib odam m an, birorta oriq-tiriq q o ‘y olib 
kuzgacha sem irtirib yuram an, deb kelgan edim.
Shu tobda Sultonning ko‘zi m en bilan O m onga tushib 
qoldi.
— M ana bu bolalar ham guvoh!
H ang-m ang b o ‘lib qolgan O m on: „lye, iye!“ deganicha 
dadasiga to ‘qli olib borishni ham esidan chiqarib orqasiga qarab 
qochdi. M en bezrayib turaverdim .
— Seni qancha aqchang bor edi? — deb so‘radi mirshab 
sho‘rlik yigitdan.
— M eniki ham olacha tik ham yon. M en ham q o ‘y olgani 
kelgan edim. Pulim sakkiz so‘m -u miri kam ikki tanga (mirikam 
ikki tanga — o ‘ttiz besh tiyin).
1 Uri — o‘g‘ri.
115

---

— G uvoh-puvohning hojati yo‘q. Qani ikkoving oqsoqol- 
ning oldiga y u r-ch i, o ‘sha yerda yecham iz. O lo m on ta rq a l- 
sin, — dedi o ‘zbek mirshab.
Ikkisini yetaklab bir tom onga olib ketdilar. Biz orqalaridan 
bormadik.
Sulton o ‘g‘ri guvohlikka tortgandan keyin q o ‘rqib qochgan 
O m onni kechgacha qidirib, bozor tarqalganda tuya saroyidan 
topib oldim. Hali ham q o ‘rqqanidan o ‘ziga kelmagan edi.
— Oxiri nim a b o ‘ldi? — deb so‘radi O m on m endan.
— K isavurga sen sherik ek an san , m irsh ab lar qidirib 
yuribdi, — dedim men.
— Rostingmi? Endi nim a qilamiz?
— N im a qilar edik. Seni ja t'in g g a qovun bilan tarvuz 
pattachining qoNida qolib ketdi.
— Endi qayerda yotam iz?
Bir-ikkita samovarga borib ko‘rdik. H am m asini savdogarlar, 
lattafurush chayqovchilar egallab olibdi, yotar jo y yo‘q.
— Endi qayoqqa boram iz? — dedi O m on.
— Q o ‘rqm a, bultur tog‘am bilan shu yaqin orada bir 
b o ‘zagir kam pirning uyida yotib qolganmiz. Yaxshiqiz degan 
kam pir meni taniydi. 0 ‘shaning o ‘tovida tunab qolamiz.
It quvgan tulkiday olazarak O m on menga ergashdi. Tugunni 
ko‘tardim . Yaxshiqiz degan b o ‘zagir kam pirning o ‘toviga qarab 
ketdik.
K am pirning o ‘tovi Z olariqning ch ap qirg‘og‘ida edi. Atrofi 
o zo d ag in a qilib su p u rilg an . T u p ro q d a n kattag in a supaga 
k o ‘tarilib, ustiga bir kir sholcha tashlab q o ‘yilgan. 0 ‘tovning 
yonboshida loy o ‘cho qq a o l a c h a kattalikdagi b ir qozon 
o ‘rnatilgan. 0 ‘choqdan nariroqda ikkita ayriga ip arqon tortib, 
unga cham baraklarda u c h -to lrtta sopol tovoq osib q o ‘yilgan. 
S ut-qaym oq b o ‘lsa kerak. Ikkita qovoq idish osigNiq turibdi. 
U larda qatiq b o is a kerak. Q ozon tuvoqsiz, uning yonida bir 
o ‘g‘ir, b itta kuv turibdi. Bitta yechiq buzoq shataloq otib 
o ‘ynoqlab yuribdi. C hala qurigan bir tolga bog‘lab q o ‘yilgan 
qari ola ko‘ppak ju da hafsalasizlik bilan ko‘ksovlarning yo‘taliga 
o ‘xshagan ovoz bilan xurib bizlam i kutib oldi. Itning ovoziga 
o ‘tov ichidan kam pir — Yaxshiqiz chiqib keldi. O ltm ish- 
lardan oshgan b ir xotin, oq oralagan sochlari taralm agan
1 Jat 
— kasr.
116

---

boshida d a k a n a 1, belida shol belbog4. Ayolning orqa sochiga 
besh-oltita bir s o ‘mlik, yarim s o ‘mlik soNkavoylardan saqina2 
osilgan.
— S a lo m , sheshe.
K am pir alik olishdan a w a l itga „shicht adrag‘ovur“ deganga 
o ‘xshagan ovoz chiqardi. It xurishdan tindi.
— K e lin g la r, jig itla r, o ‘si j e r g a o ‘tirib t u r i n g d a r , — 
s u p a d an o ‘rin k o ‘rsatdi u.
M e n im lab q o ‘ydim. O m o n q o ‘lidagi tugunni kampirga 
tutqazdi.
— O z g i n t o y bozorlik, — d e d im men.
— Kerege j o ‘qg ‘o ‘y. N e qilib alek3 b o ‘lib juribsendar, — 
degan b o ‘lsa ha m , tug u n n i olib o ‘tovga kirib ketdi.
— Q ani, jigittar, b o ‘za ichasindarm i? Et osaymi? — dedi.
— J o ‘q, sheshe, b o ‘za h am ichm aym iz, et h a m osm ang, 
o ‘n ta c h a tu x u m pishirib bersangiz b o ‘ladi. Jo y bersangiz, tu n ab
ketamiz.
— Jaqsi, — dedi kam pir, — xudoyning o sm oni h a m , jeri 
h a m keng. Joz kuni, qalag‘a n 4 yerlaringda jo ta berasindir. 
Ikkoving bir tanga berasan.
— J o ‘q, sheshe, — d e d im , — ikkovimiz yarim tanga bera-
miz.
— Sartting bolasi quv b o ‘ladi, jo ta qollaring. Bu kecha 
b o z o r kech, q o ‘noqlar keledi, boyvashshalar keledi, a n g e m e 5 
z o ‘r b o ‘ladi.
K a m p i r b iz g a t u x u m q o v u r i b b e r g a n i q o z o n n i n g t a g i -
ga o ‘t q o ‘y ib , t a p p i t u t a t a k e td i . O m o n b i l a n ik k o v im iz
e n d ig i s a f a r i m i z n i n g r e ja s in i t u z i b , m a s l a h a t l a s h i b o ‘t i r -
d ik . Y a r im s o a t l a r d a n k e y in b i t t a s o p o l l a g a n d a t u x u m
q o v u r d o q bilan q o z o n g a y o p g a n ikkita c h a p - c h a p n o n kel- 
tirdi. Bir k o s a d a sovuq suvni o ld im iz g a q o ‘ydi, m o h a z a r 6ni 
t u s h i r a k e td i k .