Mamasoli jumaboyev

Q O ‘RQQANGA Q O ‘SH A KO‘RINAR
K ech kirib, k o 'k d a hali 
O y kezm agan pallada, 
N o m i k u chuk quvlabdi 
Sukut t o l a dalada.
Yetib olsa tishlaydi 
D egan xayolga borib, 
C h o p ib d i N o r b e c h o ra
O yog‘in q o ‘lga olib.
O rtd a qolibdi dala,
O rtd a qolibdi ariq. 
T o s h k o ‘chaga yetganda 
Toyib ketibdi qattiq...
K o ‘zin ochib qarasa, 
Yuragi urib d u k - d u k , 
0 ‘zin Laychasi emish 
0 ‘sha... ,,quvlagan“ kuchuk.
METRODA
Shoshib tushsam m etroga 
Bitta bola jo y berdi.
Q o ‘lin q o ‘yib k o ‘ksiga:
— 0 ‘tiring, aka, — dedi.
Y u rm a s im d a n uch bekat, 
Bir chol kirdi vagonga. 
Shartta o ‘rn im d a n turib 
Biroz surildim yonga.
— Q o ‘yavering, — desa ham, 
0 ‘tirolm ay bem alol, 
Yoshgina kelinchakka.
Joy in berdi o ‘sha chol.
0 ‘n c h o g ‘li katta-kichik 
Shu payt b o ‘shatdi o ‘rin. 
Bosh chayqadi o tax o n , 
Qaysarligini koTing.
G o ‘zal edi bu holat, 
N afosatga edi boy!
H a m m a yetdi manzilga 
Va h a m m a d a n qoldi joy...
311

---

C H ET EL BOLALAR ADABIYOTI
Mustaqil m am lakatim izda kattalar adabiyotining ajralmas 
bir b o l a g i b o ‘lgan b o lala r a d a b iy o tin in g rivojlanishi, h a r
to m o n la m a boyib borishida taijim a asarlarining o ‘m i, aham iyati 
katta. Negaki taijim a asarlarini o ‘qigan h a r bir yosh kitob- 
xonning dunyoqarashi, fikri, tasavvuri boyib, o ‘sha xalqlarning 
yashash sharoitlari, urf-odatlari, orzu-intilishlari bilan o s h n o
b o l a d i .
Asrlar osha xuddi ertak kabi eldan elga, tildan tilga o ‘tib, 
dillarni y a sh n atib yurgan „Qizil S h a p k a c h a “ (Sh. P e rro ), 
„Robinzon Kruzo“ (D. Defo), „Gulliveming sayohatlari11 (J. Svift), 
„ D y u m c h a x o n " (X. A ndersen), „O ltin baliq“ (A. S. Pushkin), 
„ T o m Soyem ing boshidan kechirganlari“ , „ S h ahzoda va g ado“ 
(M . Tven), „ K apitan G r a n t bolalari“ , ,,O stin-ustun“ (J. V em ), 
„ D o n Kixot“ (J. Servantes) kabi asarlar yosh qalblarda olamga 
nisbatan qiziqishlarini j o ‘sh urdirib yuboradi.
XX asrda bunyod etilgan „ M au g li“ (R. Kipling), „ K ic h k in a
S h a h z o d a “ (A. de Sent-E kzyuperi), „ Katta va kichik K arlson“ 
(A. Lindgren), „ T oshke nt — non shahri“ (A. N everov), „Vinni 
P ux“ (A. M iln), „ A h m o q sic h q o n c h a haqida e rta k “ (S. M a r ­
shak), „U ch baqaloq“ (Y. Olesha), „Quvnoq bolalar" (B. Kerbo- 
boyev), „ D o k to r Aybolit“ (K. Chukovskiy), „C hip o llin o n in g
sarguzashtlari" (J. Rodari), „Styopa amaki" (S. Mixalkov), „Kim 
b o ‘lsa m e k a n ? “ (V. 
M a y a k o v s k i y ) , 
„ B i l m a s v o y q u y o s h
s ha hrida " (N . Nosov) singari olam kezib yurgan asarlar o ‘zbek 
kitobxon bolalarida katta taassurot qoldirm oqda.
Y uqorida tilga olingan asarlar yosh kitobxonni nim agadir 
o ‘rgatadi, nim agadir d a ’vat etadi. Bu asarlarning ko ‘pchiligida 
o n a-V atanga m uhabba t, uning ozodligi va baxti u c h u n jo n fido 
qilish ( „ U c h b a q a lo q " ), n o shukr b o ‘lmaslik, o t a - o n a p a n d - 
nasihatiga quloq solish ( „ A h m o q sic h q o n c h a haqida e rta k "), 
inson va insonga m e h r („ M a u g li" ), tabiatni asrash, hayvonot 
olam ini sevish ( „ D o k to r Aybolit"), o ‘ziga pishiq-puxta boNish, 
ichki sirlarni o ‘zgalarga o sh k o r qilmaslik („Qizil S h a p k a c h a " ), 
n a m u n a li o ‘qish, k a s b - h u n a r egasi b o ‘lish ( „ K im b o ‘lsam

---

ekan?), sergak, tadbirkor, quvnoqlikka intilish („Q u v n o q bola- 
la r “ ) d e k o liy ja n o b g ‘o y a la r n in g y otishi b o la la rn in g ta rjim a
a s a rlarig a n is b a ta n b o ‘lgan q iziq ish va is h tiy o q la rin i o ‘sti- 
radi.
Ita liy a n in g b u t u n j a h o n bolalari ta n iy d ig a n yozuvchisi 
J. R o d a r i (1 9 2 0 — 1980) q a la m ig a m a n s u b „ C h i p o llin o n in g
sarguzashtlari“ asarini h u z u r qilib o ‘qim agan o ‘zbek kitobxoni 
b o l m a s a kerak. C hipollino C h ipollonning o ‘g ‘li. U n in g yettita 
akalari h am b o r edi. C hipolletto, C hipollotto, C hip o llo c h c h o , 
C h ip o llu c h c h o va boshqa piyoz x o nadonining o ‘g ‘illari shular 
jum lasiga kiradi. Ayonki, qayerda piyoz b o l s a , o ‘sha yerda 
k o ‘zlarda n a m b o ‘ladi. C hipollinolar u n c h a keng b o ‘lm agan bir 
yashikdek joyda istiqom at qilar edilar. M a b o d o uylarining 
o ld id a n olifta z o d a g o n la r o ‘tib qolgudek b o ‘lsalar, darhol 
d a s tr o bm ollari bilan b u r u n la rin i be rkitib, k o ‘z la rid a n yosh 
oqizib o ‘tib ketardilar. Negaki ular piyozning a c h ch iq hidiga 
chiday olm as edilar-da!
A na s hunday quvnoq kuychining „ H u n a rn in g hidi q a n a - 
q a?“ degan s h e ’ri bog‘c halarim iz dasturidan uzoq yillardan beri 
jo y olib keladi. S h e ’r quvnoq misralar asosida qurilgan b o ‘lib, 
o ‘quvchini bir o ‘qishda, tinglashda o ‘ziga rom etib oladi. Boshda 
kitobxon: „lya, hun a rn in g h am hidi b o ‘ladim i?“ deyishi tabiiy. 
Lekin s h e ’rni o ‘qigach, tinglagach, Rodariga ishonadi, qoyil 
qoladi, xulosa chiqaradi.