— Tavba, b u m a h m a d o n a n in g gapini qarang. B e s h - o ‘n
kitobni o ‘qib, o ‘zini d o n o hisoblaydur. Iloyo, kitobxonaga o ‘t
tushib, sen ju v o n m a r g b o ‘l! — dedi M aglo q ia tto ro n d o m la -
imomi.
— M e n b e s h - o ‘n
kitob em as, yuzlab kitobni o ‘qib, m az -
m u n in i m iyam ga joylab oldim , — dedi Ibn Sino boshini g ‘oz
k o ‘tarib. — M ab o d o kitobxonaga o ‘t tushib ketgudek b o ‘Isa,
undagi kitoblarni qaytadan yozib, sandiqlarni yana toMdirmoqqa
q o d ird u rm e n .
Ibn Sino bosh egib,
mullalar bilan xayrlashdi-da, yana
y o ‘lga tushdi. N ariroq borgandan keyin jahl ustida aytgan
gaplariga pushaym on b o ‘ldi: „Yoshlik g ‘ururi hali boshim dan
ketm aganga o ‘xshaydi, — deb g ‘ijindi u. — M enga m aqtanishni
kim q o ‘yibdi! Yuzta kitob o ‘qigan bilan olim b o ‘lib qoladimi
kishi? Tavba, m in b a 'd bunday qiziqqon b o ‘lmaslik kerak. A m m o
shunisi borki, sallali eshaklam i ko ‘rsam,
q onim qaynab ketib,
tilimni tiya olm aym an. Hozirgi z a m o n d a tiling qanchalik o ‘tkir
b o ‘lsa, shunchalik o ‘tkir qilich bilan kesiladi!“
M ulla Sadriddin yosh h a k im n in g orqasidan qarab sukutga
ketdi. Keyin boshini ko ‘tarib, d o m la -im o m d a n :
— Shum takaning: „ M a b o d o kitobxonaga o ‘t tushib ketsa...“
deganini eshitdingiz-a? — deb s o ‘radi.
— H a , bir e m as, ikki qulog‘im bilan eshitdim.
— Agar o ‘shal majusiylar kitoblari yig‘ilgan m akonga o ‘t
tushib ketsa-yu, sizni guvohlikka chaqirtirsalar, eshitganingizni
tasdiqlashdan bosh tortm aysizm i?
— A lbatta, y o ‘q.
— B o ‘ldi, qolgan ishni m enga q o ‘yib bering!
O ra d a n k o ‘p o ‘tm a y , som oniylar tarixida
k e tm a -k e t ikki
fojiali voqea r o ‘y berdi. Q o ra b u g ‘roxon boshchiligida sharqdan
bosib kelayotgan k o ‘c h m a n c h ila r S a m arq a n d yaqinida Hojib
Ayach boshchiligidagi q o ‘shinni t o r - m o r keltirib, o ‘zini asir
qilib oldilar va S a m arq a n d n i ishg‘ol etib, yurishni davom
ettirdilar. N u h binni M a n su r to m o n id a n yuborilgan sipohso-
lo r1
Fosiq xiyonat qilib, d u s h m a n to m o n ig a o ‘tdi. S h a h a r xalqi
Buxoro devorlari ostiga kelib qolgan istilochilar bilan jang
boshladi.
1 S ip o h s o lo r — a s k a r b o s h i, g e n e ra l.
137
Ibn Sino o ‘qishini y ig is h tirib q o ‘yib, boshqa ja r r o h la r 1
q a to rid a qilich z a rb id a n , o ‘q z a x m id a n a z o b to rta y o tg a n
jangchilarga y o rd am berishga kirishdi. A rkning ro ‘parasidagi
k o ‘h n a sa ro y y a r a d o r la r g a t o ‘lib k e tg a n d i.
Y osh h a k im
k echgacna qilich yarasiga qov q o ‘yib, m alh a m surtish, badanga
sanchilgan o ‘qni olib, bogNab q o ‘yish bilan ovora boMdi. U
h o rib -c h a rc h a b , endi d am olish u c h u n o ‘tirm o q c h i boMganda,
soniga o kq sanchilib qolgan bir kosib yigitni olib keldilar. Ibn
Sino yechib tashlagan qonli yaktagini yana kiyib, q o ‘lida
n a sh ta r bilan yaradorning tepasiga keldi. 0 ‘qning uchi chiqib
q o lg a n d a , u n in g pa t yopishtirilgan
u c h in i qirqib tashlab,
sug'urib olish qiyin em asdi, a m m o uchi c h iq m a y qolgan o ‘qni
olish am ri m ahol.
Ibn Sino o ‘ylanqirab turib dedi:
— Behush dori berib, yorib olishga t o lg ‘ri keladur.
— Y o ‘q, — dedi rangi sarg‘ayib ketgan b o ‘lsa-da, o ‘zini
bardam tutishga uringan yarador. — Qirqqa chidagan qirq biriga
h am chidaydi. S h u n c h a u q u b a td a n keyin...
— Barakalla, a z am a t yigit ekansiz. Sizga azob berm ay,
chiqarib olg‘aym en. M eni tanirsiz-a?
— H a, siz am irni davolagan atoqli hakimsiz.
Sizga in o n a-
d u r m e n .
— Ju d a soz, — dedi Ibn Sino uning qanshariga qattiq tikilib
turib. — 0 ‘qni xuddi x a m ird a n qil sug‘urgandek sug‘urib
olg‘a y m a n , sezm ay h am qolursiz.
S huni deb yosh h akim uning son g o lshtirini ikki pallaga
ajratib o ‘qni oldi, s o ‘ngra m a lh a m q o ‘yib, yop ish tird i-d a ,
tikib, b o g l a b q o ‘ydi. Tashbih vaqtida tishini tishiga bosib
yotgan yigitdan sado chiqm adi.
— Barakalla,
azam at ekansiz, koshki edi h a m m a sizdek
m ard b o ‘lsa!
S huni deb yosh hakim yigitga kulib b o q d i-d a , qoNining
qonini yuvib, d a m olgani ketdi...
Do'stlaringiz bilan baham: 
