Maʼlumotlarni uzatish maʼlumotlar almashinuvi

Maʼlumotlarni uzatish tarmogʻi — bu barcha terminal qurilmalari oʻrtasida xabarlar almashinuvini taʼminlaydigan maʼlumotlarni uzatish kanallari va kommutatsiya qurilmalari (tarmoq tugunlari) bilan bogʻlangan uch yoki undan ortiq oxirgi qurilmalari (terminallari) toʻplamidir.
Maʼlumotlarni uzatish tarmoqlarining quyidagi turlari mavjud:

• 
  Telefon tarmoqlari — terminal qurilmalari elektr va koʻrinadigan/eshitiladigan oʻrtasidagi oddiy signal oʻzgartiruvchi boʻlgan tarmoqlardir.
  
• 
  Kompyuter tarmoqlari —oxirgi qurilmalari kompyuterlar boʻlgan tarmoqlardir.
  

Kommutatsiya printsipiga koʻra tarmoqlar quyidagilarga boʻlinadi:

• 
  Kanalli kommutatsiya tarmoqlari — terminal qurilmalari oʻrtasida uzatish uchun jismoniy yoki mantiqiy kanal ajratiladi, bu orqali maʼlumotni uzluksiz uzatish mumkin. Kanalli kommutatsiya tarmoqlari boʻlib, masalan, telefon tarmogʻi hisoblannadi. Bunday tarmoqlarda juda oddiy tashkillashtirilgan tugunlardan, shu jumladan qoʻlda amalga oshiriladigan kommutatsiyadan foydalanish mumkin, ammo bunday tashkillashtirishning kamchiliklari, agar maʼlumot oqimi doimiy va oldindan aytib boʻlmaydigan boʻlsa, aloqa kanallaridan samarasiz foydalanish hisoblanadi.
  
• 
  Paketli kommutatsiya tarmoqlari — bunday tarmoqdagi soʻnggi qurilmalar orasidagi maʼlumotlar qisqa joʻnatmalar — mustaqil ravishda kommutatsiya qiladigan paketlari bilan uzatiladi. Kompyuter tarmoqlarining katta qismi ushbu sxema boʻyicha qurilgan. Maʼlumotlarni uzatish kanallari ushbu turdagi tashkillashtirishdan juda samarali foydalanadi, lekin undan deyarli faqat kompyuter muhitida foydalanishni aniqlagan yanada murakkab tugun uskunalarini talab qiladi.
  

Maʼlumotlarni uzatish tarmoqlari butun dunyoda alohida shaxslar va tashkilotlar oʻrtasidagi aloqa uchun keng qoʻllaniladi. Maʼlumotlarni uzatish tarmoqlari foydalanuvchilarga ular ulangan provayderdan tashqarida joylashgan resurslarga uzluksiz kirishni taʼminlash uchun ulanishi mumkin. Internet bir xil manzil maydonida ishlaydigan turli tashkilotlarning bir nechta maʼlumotlarni uzatish tarmoqlarining eng yaxshi namunasidir.
Internet kabi IP tarmoqlariga ulangan terminallar IP manzillari yordamida manzilga yuboriladi. Internet protokollari (Suite protokoli) IP maʼlumotlarni uzatish tarmoqlari orqali xabarlarni boshqarish va marshrutlashni taʼminlaydi. IP-manzil xabarlarni samarali yoʻnaltirish uchun ishlatilishi mumkin boʻlgan juda koʻp turli xil tarmoq tuzilmalari mavjud, masalan:

• 
  Global hisoblash tarmogʻi (WAN)
  
• 
  Shahar hisoblash tarmogʻi (MAN)
  
• 
  Mahalliy hisoblash tarmoq (LAN)
  
• 
  Kampus hisoblash tarmogʻi (CAN)
  
• 
  Virtual shaxsiy tarmoq (VPN)