Маълумотлар омбори ва уни бошкариш тизими хакида умумий тушунчалар

Interactive SQL oynasida CREATE DATABASE buyrug’i bajarilganda so’ng yaratilgan baza aktiv holatga keladi. Bundan keyingi barcha SQL buyruqlar shu ma’lumotlar bazasiga ko’llaniladi. Bu jarayon ma’lumotlar bazasini DISCONNECT buyrug’i yordamida passiv xolatga keltirguncha davom etadi. Ma’lumotlar bazasiga ulanish uchun SQL ning CONNECT buyrug’i ishlatiladi
5 Jadvallarni yaratish
Jadvallarni yaratishdan oldin InterBase da kanday tiplar ishlatilishi bilan tanishib utamiz.


BLOB Katta o’lchamli ma’lumotlar, ya’ni grafik, matn, raqamli tovushni saqlash uchun ishlatiladi;
CHAR(n) 1 dan 32765 simvolgacha bo’lgan matnli informastiyani saqlash uchun;
DATE 01.01.01 00 dan 11.01.5941 gacha sana va vaqt;
DECIMAL (p,S) 15 razryadli, p parametrga umumiy razryadlar soni, s ga esa veguldan keyingi raqamlar soni to’g’ri keladi;
DOUBLE PRECISION 1,7x10^-308 dan 1.7X10³⁰⁸ gacha bo’lgan 15 razryadli siljuvchi vergulli sonlar;
FLOAT Z,4x10^-38 dan 3,4x10³⁸ gacha bo’lgan etti razriyadli siljuvchi vergulli sonlar;
INTEGER -2147483648 dan 2147483647 gacha bo’lgan butun sonlar;
NUMERIC (p,s) 15 razryadli DECIMAL ga o’xshash va aniq ko’rsatilgan o’lchamlarda bo’lishi shart bo’lmagan sonlar;


SMALLINT -32768 dan 32767 o’lchamgacha bo’lgan kichik butun sonlar;
VARCHAR(n) 1 dan 32765 gacha o’zgaruvchi matn tipli kattaliklar saqlanadi.

Lokal jadvallarda DECIMAL, DOUBLE PRECISION va VARCHAR

tipli kattaliklar ishlatilmaydi.
Jadval yaratishda SQL CREATE TABLE operatori ishlatiladi. Oltita jadval yaratamiz.
• STAFF —xodimlar va ular haqidagi ayrim individual ma’lumotlar.
• REGIONS — korxona atrofidagi rayonlar va ularning pochta indekslari.
• DEPS — korxonaning bo’limlar ro’yxati.
• POSS — lavozimlar ro’yxati.
• JOBS —xodimning mexnat faoliyati xakidagi ma’lumotlar saqlanadigan jadval.
• FAMILY — Xodimlarning oila a’zolari haqidagi ma’lumotlar saqlanadigan jadval.
Endi bu jadvallarni Interactive SQL oynasi yordamida yaratamiz:

CREATE TABLE STAFF

( ID integer NOT HULL PRIMARY KEY,
LastName varchar(30) NOT NULL,
FirstName varchar(30) NOT NULL,
FatherName varchar(30),
Zip integer,
Street varchar(30),
House varchar(10),
Tel varchar(20),
TaxCode numeric(12,0) DEFAULT 0 NOT NULL,
TabNum varchar(lO),
BirthDate date NOT NULL,
DepID smallint NOT NULL,
PosID smallint NOT NULL,
BornPlace varchar(50),
Salary numeric(15,2) DEFAULT 200.0 NOT NULL,
PasspNum varchar(20),
PasspDate date,
Photo blob )

Jadvaldagi maydonlarning qo’llanilishi xaqida tushuncha beramiz.

• STAFF. ID — takrorlanmaydigan yozuvli identifikator bo’lib, bilamchi kalit qurishda ishlatiladi.
• LastName, FirstName va FatherName — familiya, ism va sharif.
• Zip, street, House, Tel — mos ravishda pochta indeksi, shaxar, ko’cha, uy va kvartira nomeri, telefon nomeri .
• TaxCode — nalog to’lanuvchi identifikastion nomer
• TabNum — korxona reestri bo’yicha xodimning tabel nomeri.
BirthDate — tug’ilgan sanasi.
DepiD va POSID — korxona va lavozim identifikatorlari.
BornPlace — tug’ulgan joyi.
• PasspNum i PasspDate — pasport nomeri va berilgan vaqti.
• Photo — fotografiya.
PRIMARY KEY atributi birlamchi kalitga mos keladi.
Ba’zi katorlar NOT NULL atributi bilan tugaydi. Bu maydonning bo’sh qoldirilmasligi anglatadi. Xususan birlamchi kalitli maydonlar albatta NOT NULL atributiga ega bo’lishi kerak. Bundan tashqari maydonni yaratishda DEFAULT kalit so’zi va undan keyin keladigan mos qiymatlardan ham foydalanish muikin. Bu qiymat jadvalga yangi yozuv qo’shilganda avtomatik kiritiladi. Masalan, jadvalga yangi yozuv qo’shilganda Salary maydoniga 200 qiymati kiritiladi.

CREATE TABLE REGIONS

( Zip integer NOT HULL PRIMARY KEY,
Area varchar(30),
Region varchar(30),
City varchar(20) NOT NULL )

Bu jadval kuyidagi ma’lumotlarni saqlashga mo’ljallangan: pochta indeksi, region nomi, rayon nomi va aholi punktining nomi.

CREATE TABLE DEPS

( DeptID integer HOT NULL PRIMARY KEY,
DeptFullName varchar(lOO) NOT NULL,
DeptShortName varchar(10) NOT NULL,
ParentDeptID integer DEFAULT 0 NOT NULL,
Parents varchar(100))

Bu jadval katorlariga quyidagi informastiyalar kiritiladi: identifikator, bo’limning to’liq va qisqartirilgan nomi. Ierarxik strukturali bo’limlarning o’zak elementi uchun ParentDeptID maydoniga 0 kiritiladi, boshqalariga esa “ota-ona ” bo’lim identifikatori qo’yiladi. Parents maydoniga barcha “ota-ona” bo’limlarning identifikatorlar ketma-ketligi kiritiladi. Masalan, 1 identifikatorli bo’lim mavjud bo’lsin va unda 3 identifikatorli bo’yso’nuvchi bo’lim mavjud bo’lsin, u holda Parents maydoniga 1,3 qiymatlar kiritiladi. Ierarxiya yuqorisida joylashgan bo’lim uchun Parents maydoniga NULL qiymati ktiritiladi.

CREATE TABLE POSS

(PosID integer NOT NULL PRIMARY KEY,
PosFullName varchar(lOO) NOT HULL,
PosShortName varchar(20) NOT NULL,
PosLevel smallint DEFAULT 1 NOT NULL)

Bu jadval qatorlariga quyidagi informastiyalar kiritiladi: identifikator, lavozim nomining to’liq va qisqartirilgan nomi, shuningdek lavozimning darajasi haqidagi ma’lumot. Son qancha kichik bo’lsa, lavozim shuncha yuqori.

CREATE TABLE JOBS

( EmpID integer NOT NULL,
StartDate date NOT NULL,
StopDate date.
Organization varchar(lOO) NOT NULL,
Dep varchar(100),
Pos varchar(100) NOT NULL,
StopCauses varchar(100),
CurOrg char(1),
InOrderNum varchar(10),
OutOrderNum varchar(10))

Bu jadval qatorlariga quyidagi informastiyalar kiritiladi: xodim identifikatori, mehnat faoliyatining boshlangan va tugagan sanasi, tashkilot nomi, bo’lim nomi, lavozim, ishdan bo’shalish/ko’chirilish sababi, hozirgi tashkilotning ishga olinganlik yoki bo’shatilganlik haqidagi buyruq nomeri.

CREATE TABLE FAMILY
( EmpID integer NOT NULL,
kin varchar(S) NOT NULL,
BirthDate date,
KinNarae varchar(50) NOT NULL)

Bu jadval qatorlariga quyidagi informastiyalar kiritiladi: xodim identifikatori, qarindoshlik aloqasining turi (xotini,eri,o’g’li, qizi, va b.), tug’ilgan sanasi va qarindoshning ismi.