Ma’lumotlar bazasida cheklanishlar

3.Laboratoriya ishi

Mavzu: Ma’lumotlar bazasida cheklanishlar
Ishdan maqsad: Berilgan predmet sohasi uchun SQL tilida jadvallarni cheklanishlar asosida yaratish bo`yicha ko`nikmaga ega bo`lish.
Masalani qo`yilishi: Berilgan predmet soha ma`lumotlar bazasini cheklanishlar asosida yaratish va ular ustida amallar bajarish.
Uslubiy ko`rsatmalar: SQL cheklovlari - jadval ma'lumotlari ustunlariga qo'llaniladigan qoidalaridir. Ular jadvalda saqlanishi mumkin bo'lgan ma'lumotlar turlarini cheklash uchun ishlatiladi. Bu ma'lumotlar bazasidagi ma'lumotlarning aniqligi va ishonchliligini ta'minlaydi.
Cheklovlar ustunlar darajasida yoki jadval darajasida qo'llanilishi mumkin. Ustun darajasida cheklovlar faqat bitta ustunga qo'llaniladi, jadval darajasida cheklovlar esa butun jadvalga qo'llaniladi.
SINTAKSISI
CREATE TABLE table_name (
column1 datatype constraint,
column2 datatype constraint,
column3 datatype constraint,
....
);

Quyida SQL-da eng ko'p ishlatiladigan cheklovlar mavjud.

NO NULL cheklovi - ustun qiymati NULL bo'lmasligi kerak.

DEFAULT cheklovi - agar ustun qiymati ko'rsatilmagan bo'lsa, ustun uchun standart qiymatni belgilaydi.

UNIQUE cheklovi - ustundagi barcha qiymatlar turlichacha bo'lishi kerak.

PRIMARY Key - ma'lumotlar bazasi jadvalidagi har bir satr / yozuvning noyob identifikatsiyasi.

FOREIGN Key - har qanday boshqa ma'lumotlar bazasidagi satr / yozuvni noyob tarzda aniqlaydi.

CHECK cheklovi - CHECK cheklovi ustundagi barcha qiymatlarning ma'lum shartlarga javob berishini ta'minlaydi.

INDEX - ma'lumotlar bazasini tezda yaratish uchun ishlatiladi.

Cheklovlar CREATE TABLE buyrug'idan foydalanib jadval yaratishda aniqlanishi mumkin, yoki jadvalni yaratgandan so'ng cheklashlarni yaratish uchun ALTER TABLE operatoridan foydalanishingiz mumkin.

Cheklovlarni olib tashlash
Siz belgilagan har qanday cheklovni ALTER TABLE buyrug'i yordamida DROP CONSTRAINT parametri yordamida olib tashlash mumkin.
Masalan, GURUHLAR jadvalidagi asosiy kalit cheklovini olib tashlash uchun siz quyidagi buyruqdan foydalanishingiz mumkin.

ALTER TABLE GURUHLAR DROP CONSTRAINT GURUHLAR_PK;

Ba'zi amaliyotlar ma'lum cheklovlarni olib tashlash uchun yorliqlarni taqdim etishi mumkin. Masalan, Oracle-dagi jadval uchun asosiy kalit cheklovini olib tashlash uchun quyidagi buyruqdan foydalanishingiz mumkin.

ALTER TABLE GURUHLAR DROP PRIMARY KEY;

Ba'zi dasturlar cheklovlarni o'chirib qo'yishga imkon beradi. Cheklovni ma'lumotlar bazasidan butunlay olib tashlash o'rniga, cheklovni vaqtincha o'chirib qo'yishingiz va keyinchalik ularni yoqishingiz mumkin.
SQL - NOT NULL cheklovi.
Odatiy xolda, ustun nol qiymatlarni o'z ichiga olishi mumkin. NOT NULL cheklovi ustunning NULL qiymatlarini qabul qilmasligiga olib keladi. Bu maydon har doim qiymatni o'z ichiga oladi, ya'ni siz ushbu maydonga qiymat qo'shmasdan yangi yozuvni kiritishingiz yoki yozuvni yangilashingiz mumkin emasligini anglatadi.
Quyida SQL "ID_fan", “Fan” ustunlari NULL bo'lmasligini ta'minlaydi:
Misol:
CREATE TABLE Fanlar (
ID_fan int NOT NULL,
Fan varchar(50) NOT NULL,
);
SQL - UNIQUE cheklovi
UNIQUE cheklovi ustundagi barcha qiymatlar turlicha bo'lishini ta'minlaydi. UNIQUE va PRIMARY KEY cheklovlari ustun yoki ustunlar to'plamining noyobligini ta'minlaydi. PRIMARY KEY cheklovi avtomatik ravishda UNIQUE chekloviga ega.
Shunga qaramay, har bir jadval uchun UNIQUE cheklovlari ko'p bo'lishi mumkin, lekin har bir jadval uchun faqat bitta PRIMARY KEY cheklovlari mavjud.
Misol: CREATE TABLE Fanlar (
ID_fan int NOT NULL,
Fan varchar (50) NOT NULL,
UNIQUE (ID_fan));

ALTER TABLE uchun SQL UNIQUE cheklovi

Jadval allaqachon yaratilganda “ID_fan” ustunida UNIQUE cheklovini yaratish uchun quyidagilardan foydalanilanish mumkin:
ALTER TABLE Fanlar ADD UNIQUE (ID_Fan);
UNIQUE cheklovini nomlash va bir nechta ustunlar uchun UNIQUE cheklovini aniqlash uchun quyidagi sintaksisdan foydalanish mumkin:
ALTER TABLE Fanlar ADD CONSTRAINT UC_fanlar UNIQUE (ID_fan, fan);
DROP va UNIQUE
UNIQUE cheklovini olib tashlash uchun quyidagi SQL buyruqdan foydalanish mumkin:
ALTER TABLE Fanlar DROP INDEX UC_Fanlar;

SQL - PRIMARY KEY cheklovi

Cheklash PRIMARY KEY ma'lumotlar bazasi jadvalidagi har bir yozuvni aniq belgilaydi. Birlamchi kalitlar UNIQUE qiymatlarini o'z ichiga oladi va NULL qiymatlarni esa o'z ichiga olmaydi.
Jadvalda bir yoki bir nechta maydonlardan iborat bitta asosiy kalit bo'lishi mumkin.

CREATE TABLE uchun PRIMARY KEY

Quyidagi SQL Fakultet jadvali tuzilganda ID_Fakultet ustunida PRIMARY KEY yaratadi:
CREATE TABLE Fakultet
(ID_Fakultet int NOT NULL,
Fakultet varchar (50) NOT NULL,
PRIMARY KEY (ID_Fakultet));
PRIMARY KEY cheklashini nomlashga ruhsat berish va bir nechta ustunlar uchun PRIMARY KEY cheklovini aniqlash uchun quyidagi SQL sintaksisidan foydalaning:
CREATE TABLE Stipendiya (
ID_stipendiya int NOT NULL,
ID_Talaba int NOT NULL,
Stipendiya(Sumda) float(4.2) NOT NULL,
CONSTRAINT PK_Stipendiya PRIMARY KEY (ID_stipendiya));
SQL da ALTER TABLE uchun PRRIMARY KEY
Jadval allaqachon yaratilganda “ID_Stipendiya” ustunida PRIMARY KEY cheklovini yaratish uchun quyidagilarni foydalaning:
ALTER TABLE Stipendiya ADD PRIMARY KEY (ID_Stipendiya);
PRIMARY KEY cheklashini echish va bir nechta ustunlar uchun PRIMARY KEY cheklovini aniqlash uchun quyidagi sintaksisdan foydalaniladi:
PRIMARY KEY cheklovini nomlashga ruhsat berish uchun va bir nechta ustunlar uchun PRIMARY KEY cheklovini aniqlash uchun quyidagi sintaksisdan foydalaniladi:
ALTER TABLE Stipendiya ADD CONSTRAINT PK_Stipendiya PRIMARY KEY (ID_Stipendiya);
DROP va PRIMARY KEY
PRIMARY KEY cheklovini olib tashlash uchun quyidagilardan foydalanish mumkin:
ALTER TABLE Stipendiya DROP PRIMARY KEY;
SQL - FOREIGN KEY cheklanishi
FOREIGN KEY - ikkita jadvalni birlashtirish uchun ishlatiladigan kalit. Bu boshqa jadvaldagi PRIMARY KEYga ishora qiluvchi bitta jadvaldagi maydon (yoki maydonlar to'plami).
Tashqi kalitini o'z ichiga olgan jadval bo’ysunuvchi jadval deb nomlanadi va birlamchi kalitga ega bo'lgan jadval esa asosiy yoki bo’ysunduruvchi jadval deyiladi.
SQLda CREATE TABLE va FOREIGN KEY
Quyidagi SQL “Stipendiya” jadvali yaratilganda ID_Talaba ustunida FOREIGN KEY yaratadi:
CREATE TABLE Stipendiya (
ID_stipendiya int NOT NULL,
ID_Talaba int NOT NULL,
Stipendiya(Sumda) float(4.2) NOT NULL,
PRIMARY KEY (ID_stipendiya),
FOREIGN KEY (ID_Talaba) REFERENCES Talabalar(ID_Talaba) );
FOREIGN KEY cheklovini nomlashga ruhsat etish va bir nechta ustunlar uchun FOREIGN KEY cheklovini aniqlash uchun quyidagi SQL sintaksisidan foydalaniladi:
CREATE TABLE Stipendiya (
ID_stipendiya int NOT NULL,
ID_Talaba int NOT NULL,
Stipendiya(Sumda) float(4.2) NOT NULL,
PRIMARY KEY (ID_stipendiya),
CONSTRAINT FK_StipendiyaTalabalar FOREIGN KEY (ID_talaba) REFERENCES Talabalar(ID_talaba) );
SQLda ALTER TABLE uchun FOREIGN KEY
Stipendiya jadvali allaqachon yaratilganda ID_talaba ustunida FOREIGN KEY cheklovini yaratish uchun quyidagilardan foydalaniladi.
ALTER TABLE Stipendiya ADD FOREIGN KEY (ID_Talaba) REFERENCES Talabalar(ID_Talaba);
FOREIGN KEY cheklovini nomlashga ruhsat berish uchun va bir nechta ustunlar uchun FOREIGN KEY cheklovini aniqlash uchun quyidagi sintaksisdan foydalaniladi:
ALTER TABLE Stipendiya ADD CONSTRAINT FK_StipendiyaTalabalar FOREIGN KEY (ID_Talaba) REFERENCES Talabalar(ID_Talaba);