Ma’lumotlar bazasi

1.1-rasm.MBBT arxitekturasi.
Insonlar uchun yo‘naltirilgan bunday modål to‘laligicha ma’lumotlarni saqlash muhitining fizik paramåtrlariga bog‘liq emas. Bu muhit, oxir-oqibatda, EHM xotirasi bo‘lmasdan, balki inson xotirasi bo‘lishi mumkin. Shuning uchun, infologik modål birorta prådmåt sohasini akslantirishi uchun, råal olamdagi o‘zgarishlar qandaydir ta’rifni o‘zgartirishni talab qilmaguncha, o‘zgarmasligi kårak.
Rasmda ko‘rsatilgan boshqa modållar kompyutår uchun yo‘naltirilgan hisoblanadi. Ular yordamida MBBT dasturlar va foydalanuvchilarga saqlanayotgan ma’lumotlardan foydalanish uchun imkoniyat yaratadi. Bu imkoniyat ma’lumotlarni fizik joylashishini hisobga olmasdan, balki dasturlar va foydalanuv- chilar nomlari bo‘yicha amalga oshiriladi. MBBT kårakli ma’lu- motlarni tashqi eslab qolish qurilmasidan ma’lumotlarning fizik modålibo‘yicha izlaydi.
Dåmak, kårakli ma’lumotlardan foydalanishga ruxsat aniq bir MBBT yordamida bajariladi. Shuning uchun, ma’lumotlar modåli ushbu MBBT ma’lumotlarni tavsiflash tilida tavsiflanishi kårak bo‘ladi. Ma’lumotlarning infologik modåli bo‘yicha yaratiladigan bunday tafsiviga ma’lumotlarning datalogik modåli dåyiladi.
Uch bosqichli arxitåktura (infologik, datalogik va fizik bosqich) ma’lumotlarning saqlanishi unga ishlatiladigan das- turga bog‘liqmasligini ta’minlaydi. Kerak bo‘lganda saqla- nayotgan ma’lumotlarni boshqa ma’lumot tashuvchilarga yozib qo‘yish va (yoki) ma’lumotlarning fizik modålini o‘zgartirish bilan uning fizik strukturasini qayta tashkil etish mumkin. Tizimga istalgan yangi foydalanuvchilarni (yangi ilovalarni) qo‘shish mumkin. Agar datalogik modål kårak bo‘lsa, uni qo‘shish mumkin.

3. 
   IYERARXIK TIZIMLAR
   

IBM firmasining Informatsion Management System (IMS) tizimi (ko‘p tarqalgan va taniqli) tipik vakili bo‘ladi. Uning bi- rinchi varianti 1968-yilda paydo bo‘lgan. Hozirgacha ko‘pgina ma’lumotlar bazasi u bilan ishlash imkoniyatiga ega. Bu MB da yangi texnologiyaga va yangi texnikaga o‘tishda yetarlicha muammolarni hal qilishga olib keladi.

Ma’lumotlarning iyerarxik strukturasi

Iyerarxik MB tartiblangan daraxtlar to‘plamidan tuziladi. Yanada aniqrog‘i, bir xil turdagi daraxtlarning bir nechta tar- tiblangan nusxalari to‘plamidan iborat bo‘ladi. Daraxt turi bitta “ildizli” tur yozuvidan va tartiblangan bitta yoki bir nechta daraxt osti turlaridan (ular har biri daraxtning turidir) tashkil topadi. Daraxt turi umuman olganda iyerarxik ravishda tashkil topgan yozuvlar turlari to‘plamini tasvirlaydi.

Daraxt turiga misol:
Bo‘lim



1.2-rasm.MBning iyerarxik sxemasi.

Bu yerda “Rahbar” va “Xodimlar” uchun “Bo‘lim” ajdod bo‘lib, “Rahbar” va “Xodimlar” esa “Bo‘lim” (avlodlari) davomchilaridir. Yozuv turlari orasida bog‘lanish mavjud.

Bunday sxemadagi ma’lumotlar bazasi quyidagi ko‘ri- nishda tasvirlanadi (daraxtning bitta nusxasi ko‘rsatilayapti):


Bo‘lim

	310	25				1250000
Rahbar			Xodimlar
1846	Ahmedov	133—13—12	84			Sobirov		100000
			85			Tangirov	11	0000