Ma’lumotlar bazasi boshqarish tizimlar fanidan amaliyot darslari

1.1-jadval

№	Ob`yektlar
1	Rastalar
2	Mahsulot turi
3	Mahsulotlar
4	Xodimlar
5	Yetkazib beruvchilar

1.1-jadval. “SUPER MARKET” predmet sohasining ob’yektlari.

1.2-jadval
ID	Rasta nomi
1
2
3
4

1.2-jadval. Rastalar ob’yektining xususiyatlari.
Rasta nomlarni va boshqa xususiyatlari aniqlangandan keyin rasta va mahsulotni bog’lanish jadvalini yaratish kerak.

1.3-jadval
ID	Rasta_id	Mahsulot_id
1
2
3
4

1.3-jadval. Mahsulot turi ob`yektining xususiyatlari.
Mahsulotlar turi belgilangandan keyin mahsulotlarni xususiyatlari bo’yicha jadval yaratish kerak bo’ladi.

1.4-jadval
ID	Mahsulot nomi	Miqdori	Ombodagi miqdori	Buyurtma miqdori	Saqlash muddati	Mahsulot narxi
1
2
3
4

1.4-jadval. Mahsulotlar ob`yektining xususiyatlari.
Har bir tashkilotda hodimlar haqida ma’lumotlar ham bo’lishi muhim hisoblanadi.

1.5-jadval
ID	F.I.Sh	Lavozimi	Telefon raqami	Manzili	Ish vaqti	Staji
1
2
3
4

1.5-jadval. Xodimlar ob’yektining xususiyatlari.
Bulardan tashqari mahsulotlarni ta’minotchilari haqida ma’lumotlarni ham saqlab qo’yish avfzal hisoblanadi.

1.6-jadval
ID	F.I.Sh	Telefon raqami	Manzili
1
2
3

1.6-jadval. Yetkazib beruvchilar ob’yektining xususiyatlari.
Ta’minotchi tamonidan qaysi maxsulot qachon olib kelinganini belgilab qo’yish muhim hisoblanadi.

1.7-jadval
ID	Mahsulot_id	Yetkazib beruvchilar	Keltirilgan sana	Miqdori	Yetkazib berilgan narxi
1
2
3

1.7-jadval. Yetkazib beruvchilar va mahsulot ob’yektining xususiyatlari.
Quyidagi rasmda aloqalar (ob`yektlar orasidagi munosabatlar)ning ko`rinishi keltirilgan.
“Mohiyat – aloqa” modeli predmet sohani tashkil etuvchi uchta asosiy komponentalardan foydalanib quriladi: mohiyat, atribut, aloqa. Konstruktiv elementlar tarkibida “VAQT” tashkil etuvchisi faqat oshkormas holda ishtirok etishi mumkin. Modelda vaqt, yil, sana va shunga o`xshash atributlar bilan tasvirlanadi.


1.1-rasm. “Supermarket” obyektli modeli elementlari orasidagi ob’yektli munosabatlar.
Modelni qurishda “aloqa” mavjud ob`yektni, jarayonni yoki hodisani, abstraksiyasi sifatida keladi. Atribut mahiyatni xarakterlaridan bo’lib, nom bilan belgilanib, birorta qiymatlar to’plamidan qiymatlar qabul qilinadi.
“Mohiyat – aloqa” modelidagi bog’lanishlarga, ikki mohiyat o’rtasidagi har bir bog’lanish turiga tegishli munosabatlarni kiritish zarur (binar, ternar.., n-nar).
Loyiha haqidagi axborot diagramma ko’rinishida rasmiylashtiriladi, buning uchun quyidagi belgilar kiritiladi: mohiyat turlari – to’rtburchak bilan, atributlar-ovallar bilan tasvirlanadi va ular mos mohiyatlar bilan yo’nalishsiz qirralar bilan bog’lanadi.
“Mohiyat–aloqa” modeli predmet sohani (PS) faqat aniq bir qismini akslantiradi. Bu holda uni lokal model deyiladi. PS haqida to’la axborotga ega bo’lish uchun uni yetarli kengroq tekshirish zarur va oldingisini to’ldiradigan lokal modellar qurish kerak. Shundan so’ng lokal modellar birlashtirilib PS haqida bir butun kompozitsion tasvirga ega bo’lamiz.
Misol tariqasida supermarket PSining mohiya – aloqa modeli qurilgan.
Nazorat savollari.

1. 
   Ma’lumotlar bazasini nima ?
   
2. 
   MB boshqarish tizimilari haqida nimalr bilasiz ?
   
3. 
   MBBT ni xususiyatlari ?
   
4. 
   MB ning obyektlari va atributlari ?
   
5. 
   “Mohiyat–aloqa” modeli nima ?