Ma’lumki, hozirgi iqtisodiy rivojlanish davrida auditor malakali xodim sifatida quyudagi kafolatlarga egadir

Ma’lumki , hozirgi iqtisodiy rivojlanish davrida auditor malakali xodim sifatida quyudagi kafolatlarga egadir.
Auditorliik tekshiruvni o’tkazish bilan mizojga buhalteriya hisobi va hisobotlardagi axborot ma’lumotlarning to’g’riligi , bugun va kelajakda faoliyat ko’rstishi uchun mulk egasiga o’z xulosa hamda takliflar bilan kafolat berishi lozim.
Auditorlik tekshiruvu o’tkazilgan xo’jalik sub’ekti bilan uning tijorat sirlarini saqlagan holda audit tekshiruvi o’tkazilgan korxona bilan o’zaro iqtisodiy aloqaga kiruvchi boshqa xo’jalik subektlariga ham , mazkur korxonaning iqtisodiy moliyaviy holati, to’lov qobiliyatini o’z xulosasi bilan kafolatlaydi.
Xo’jalik sub’ekti sifatida faoliyatni davom ettirishni mumkinligi haqida davlat, bank va audit hamda moliyaviy boshqaruv orginlariga o’z auditorlik xulosasi bilan kafolat beradi.
Mamlakatimizdagi to’rtinchi xokimyat hisoblangan matbuot organlari uchun audit tekshiruvi o’tkazilgan korxonalarda berilgan auditorlik xulosasi bilan balans va moliyaviy holat to’g’risidagi tegishli e’lonlar ham kafolat hisoblanadi.
Har qanday xo’jalik subyekti hisoblangan korxonaning xo’jalik faoliyatini amalga oshirish ba’zida quyida shaklda vujudga keladi:
tashkil qilish usuliga qarab (jamoa, hissadorlik, xususiy );
moliyaviy manbaiga qarab (hissa, xususiy, kredit hisobiga);
iqtisodiy aloqasiga qarab (ta’minot, ishlab chiqarish, realizatsiya);
xarajatlar va daromadlar (to’g’ri va egri);
daromadga qarab (asosiy, yordamchi, qo’shimcha faoliyatdan);
moliyaviy natijalarni taqsimlashga qarab (asosiy, yordamchi);
Yuqoridagi shakllardan ko’rinib turibdiki, barcha xo’jalik sub’yektlarining katta – kichikligi, moliyalashtirish manbai, moliyaviy natijasi, ishlab chiqarish texnologiyasidan qat’iy nazar, har birida quyidagi jarayon amalga oshiriladi.
Ta’minot jarayoni;
Ishlab chiqarish jarayoni;
Realizatsiya jarayoni;
Korxona ta’minoti uchun zarur bo’lgan materiallarni, asosiy vositalarni, nomoddiy aktivlarni to’g’ridan – to’g’ri ishlab chiqaruvchilardan yoki ta’minot tashkilotlari orqali sotib olish jarayonida iqtisodiy muloqatda bo’ladi. Buning uchun esa, oldindan shartnoma tuziladi, har ikkala tomon o’zlari uchun tegishli majburiyatlarni oladi hamda shartnomada tomonlarining majburiyatlari aniq ko’rsatiladi. Bozor iqtisodiyotiga o’tish munosabati bilan, ayniqsa, korxona va xo’jaliklarning mustaqil bo’lishi to’g’ridan – to’g’ri korxonalar va xo’jaliklar orasida iqtisodiy munosabatlarning vujudga kelishi, shartnoma tuzuvchilar o’rtasida bir – birining iqtisodiy holat, moliyaviy o’rni to’g’risida kafolat beruvchi moliyaviy hisobot orqali amalga oshirilsa, o’z navbatida, moliyaviy hisobotning to’g’riligini, buxgalteriya hisobi ma’lumotlariga, real haqiqatga mos kelishini tasdiqlovchi hujjatga zaruriyat tug’ilmoqda. Bunday hujjat bo’lib, auditorlik tashkilotlarning bergan xulosasi hisoblanadi.
Bugungi kunda xo’jalik sub’yektlaridagi dastlabki buxgalteriya hisobi va hisoboti jahondagi me’yorlarga integratsiyalashmoqda. Jumladan, 1999 – yil 5 – fevralda qabul qilingan “Mahsulot (ish, xizmat)larni ishlab chiqarish va sotish xarajatlarining tarkibi hamda moliyaviy natijalarini shakllantirish tartibi to’g’risida”gi Nizomga muvofiq, xo’jalik subyektlarida to’rt faoliyat bo’yicha:
Asosiy
Davr xarajatlari va daromadlari
Moliyaviy
Favqulodda faoliyatlar bo’yicha daromadlar, xarajatlar va moliyaviy natijalar ko’rsatkichlari olinishini ko’rsatilishi lozimdir
Audit tekshiruvning vujudga kelishi, asosan, mulkchilikning rivojlanishi, shuningdek, korxona va xo’jalik subyektlari iqtisodiy munosabatlarining rivojlanishiga bog’liq bo’lganligi sababli, O’zbekiston Respublikasida hozirgi kunda 40 dan ortiq auditorlik firmalari tashkil qilingan. Mulkchilikning nodavlat shaklidagi xo’jalik subyektlarining ko’pchiligi audit tekshiruvidan ixtiyoriy ravishda o’tgan. Mulk egalari xo’jalikni boshqarishda iqtisodiy munosabatlarni bozor talabidan kelib chiqib, zamonaviy xo’jalik boshqarish usullaridan foydalanishning afzalligini to’g’ritushunishmoqda. Chunki auditor oldingi taftishchi emas, balki xo’jalik subyektlari tomonidan yo’llangan, xo’jalikning ishlab chiqarish va moliyaviy faoliyatdagi kamchiliklarni aniqlab, ularni qonunga mos tegishli normativ hujjatlar asosida buxgalteriya hisobini tashkil qilish, yuritish, daromad va xarajatlarning samarali, xo’jalik uchun eng qulay, to’g’ri variantlarini tanlashda yordam beradigan tashkilot vakilidir.
Oxirgi o‘n ikki yil ichida respublikamizda auditga bo‘lgan qiziqish, unga bo‘lgan e’tibor keskin oshdi. Respublikamizning qonun chiqaruvchi organi va hukumati auditning ahamiyatini o‘z vaqtida anglab mhd ichida birinchilar qatorida «auditorlik faoliyati to‘g‘risida qonun»ni mustaqilligimizning dastlabki yillaridayoq (1992 yil ) qabul qildi va uni hayotga tadbiq etdi.
E’tiboringiz uchun
rahmat