Malumki hazirgi kunda yurtimizda trikotaj korxonlari juda rivojlanib bormoqda

ishlab chiqarish va texnikaviy munosabatlarda korxona, bu — ishlab chiqarilayotgan mahsulotlar hajmi va turlari, ularni tayyorlash texnologiyasiga miqdor va sifat jihatidan mos keluvchi mashinalar va mexanizmlar tizimi; 

ijtimoiy munosabatlarda korxona, bu — turli toifadagi va vazifa- larni bajaruvchi xodimlardan iborat mehnat jamoasi; 

tashkiliy-huquqiy munosabatlarda korxona yuridik shaxs sifatida faoliyat yuritadi; 

moliyaviy-iqtisodiy munosabatlarda korxona, bu — tarmoqning mustaqil bo‘g‘ini sifatida o‘zini o‘zi moliyalashtiradigan va boshqaradigan bozor subyekti. 

"Korxona iqtisodiyoti" fanidan ma'lumki barcha korxonalar uch guruhga bo'linadi: kichik, o'rta va yirik. Korxonalarni ushbu guruhlardan biriga tayinlashda quyidagi ko'rsatkichlardan foydalaniladi:

1. 
   ishchilar soni;
   
2. 
   ishlab chiqarishning tannarxi hajmi;
   
3. 
   asosiy vositalarning qiymati.
   

Odatda, korxonalar korxonalar soniga ko'ra quyidagicha bo'linadi: kichik - 50 nafargacha xodim; o'rtacha - 50 dan 500 gacha (ba'zan 300 gacha), katta - 500 dan ortiq, shu jumladan, ayniqsa katta - 1000 dan ortiq ish bilan ta'minlangan.

"Sargasso textile" Korxonasida ishchilar soni 185 ta. Shunga ko'ra "Sargasso textile" o'rta korxonalar turiga kiradi.
Bilamizki kapitalga egalik qilish va shunga ko'ra korxona ustidan nazorat bo'yicha korxonalar milliy, xorijiy va qo'shma (aralash) korxonalarga ajratiladi. "Sargasso textile" korxonasining hamma kapitaliga egalik qiluvchi Direktor o'zimizning Andijon viloyati Xo'jobod tumanidanligi uchun bu korxona "Milliy" korxonalar qatoriga kiradi(Milliy korxona bu- kapitali o'z mamlakati tadbirkorlariga tegishli bo'lgan korxonalardir).
"Sargasso textile" M.CH.J xaqida qisqacha to'xtalib o'taman. "Sargasso textile" korxonasi 2018 yil aprel oyida tashkil topgan. Korxona trikotaj maxsulotlarini Toshkentdagi "Bonito kids" tashkiloti orqali chet elga eksport qiladi. Haridorning talabiga qarab turli xil trikotaj maxsulatlarini ishlab chiqaradi. Faoliyatning asosiy bo'g'inini tikuvchi ayollar tashkil qiladi. Korxonada turli lavozimlarda 185 ta ishchi faoliyat olib boradi. Bular quyidagilar: 120 ta tikuvchi, 10 ta Qadoqlovchi, 10 ta dazmolchi, 10 ta Pechatlovchi, 1 ta Aksessuar bollim boshlig'i va 1 ta unga yordamchi, 8 ta master va 8 ta master yordamchisi, 2 ta farrosh, 3 ta oshpaz, 5 ta haydovchi, 2 ta ish boshqaruvchi, 2 dizayner ,1 ta bugalter, 2 ta qorovul, 1 ta mexanik.
Oylik maosh lavozimga qarab 800.000 so'mdan 4 mln so'mgacha. Korxonada men Iqtisodchi sifatida faoliyat olib bordim. Korxonada boshqaruvidagi iqtisodchining ro'li qanday ekanligini quyidagi chizmadan bilib olish mumkin:

Amalyot davomida Korxonaning yutuq va kamchiliklarini o'rganib quyidagi kamchiliklarga duch keldim:

1. 
   Ishchilar malakasi yetarli emasligi sabab maxsulotlar "yaroqsiz" deb topilib mehnat samaradorligining pastlashi
   
2. 
   Talab yuqori, buyurtmalar ko'p ammo korxonada faqat 1 smena ish tashkil qilinishi.
   
3. 
   Talab yuqoriligi uchun ishchilar ihtiyoriy tarzda, qo'shimcha daromad topish maqsadida, qo'shimcha soat ishlashi.(Buni kamchiliklar qatorida sanab o'tishimning sababi, kuzatishlar natijasida bildimki "yaroqsiz" maxsulotlarning aksari shu vaqtda ishlab chiqarilar ekan, sababi ishchilar 8 soatlik majburiy ish vaqtidsn so'ng qo'shimcha 4-6 soat ishlaydilar. Natijada charchagan ishchilar maxsulot sifatiga yomon ta'sir ko'rsatadi.)
   
4. 
   Mahsulotlarni to'g'ridan to'g'ri horijlik haridorlarga sotmasdan, "Bonito kids" korxonasiga sotish.
   
5. 
   Logistika uchun xususiy yuk tashuvchi mashinalar yo'qligi.
   
6. 
   Ortib qolgan maxsulotlardan oqilona foydalanmaslik.
   
7. 
   Hozirgi epidemya vaqtida karantin qoidalarini yuqori darajada joriy etilmasligi.
   

Endi mazkur muammolarga o'zimning shaxsiy yechimlarimni bildiraman.

1. 
   Bizning Xonobod shaxrimizda ko'plab trikotaj sexlari mavjud. Epidemiya va boshqa sabablarga faoliyatini yakunlagan korxonalar ham ko'p. Korxonaga ishchi olayotganda oldin shi soxada ishlagan malakali oshchilarni olish kerak. Ularni avval ishlagan yoki yo'qligini o'rganish kerak. Shunda samaradorlik oetadi.
   
2. 
   Korxonada ish tinimsiz davom etadi, juda ko'p mahsulotga buyurtmalar olingan. Ammo korxona faqat bir smenada ishlaydi holos. Ish ko'pligidan aksar hollarda ishchilar qo'shimcha 4 soatdan ko'proq vaqt ishlaydi. Shu sabab Direktor yaqinda yangi joydan filial ochipti. Yana ochish rejasi ham bor ekan. Men esa yangi filial ochish o'rniga korxonada ish smanasini ko'paytirishni maslahat berdim. Agar yangi filial ochiladigan bo'lsa 100 ta tikuv mashinasi sig'imiga hisoblansa tahminan 1 mlrd so'mdan ko'proq mablag' talab qilinadi. Buning o'rniga hozirda mavjud mashinalardan 2 smenada foydalanilsa shuncha mablag' tejab qolingan bo'ladi
   
3. 
   Agar 2 smenada ish tashkil qilinsa, ishchilar ham qo'shimcha ishlashga hojat qolmaydi va ish samaradorligi oshadi. Mutahasislar fikricha bir kunda 8 soat ish normaldir.
   
4. 
   Bu muammoni kelgusida korxonaning "Marketing" bilan bog'liq tomonlarini yoritayotganda yo'xtalib o'taman.
   
5. 
   Korxonaning daromadi yaxshi, lekin hususiy yuk tashuvchi mashinalari yo'q. Agar yuk tashuvchi mashinalar harid qilinsa daromad ortadi. Yuk mashinalariga sarflangan mablag'lar ham qisqa muddatda joyiga qaytadi.
   
6. 
   Trikotaj korxonalaridan katta miqdorda matolar ortib qolishi hammaga ma'lum. Kuzatishlardan bildimki korxonada 2 turdagi chiqinda matolar bo'lar ekan 1-sifatli 2-sifatsiz. Bu matolarni korxona aholiga yoqish uchun sotib yuboradi. Sifatsiz matolarni 500 so'mdan, sifatlilarini esa 4000 so'mdan. Bu matolarni shunchaki yoqib yubormas kadda daromadlar olish mumkin. Bu haqda kelgusida korxonaning "Innovatsion iqtisod" bilan bog'liq jihatlarini yoritayotganda to'htalib o'tamiz.
   
7. 
   Hozirgi epidemiya vaqtida korxonada karantin qoidalariga qattiq rioya qilish faqat ishchilarning sog'ligi uchungina zarur desak juda tor o'ylagan bo'lamiz. Agar e'tiborsizlik bilan Covid-19 virusi korxonada avj olsa korxona yopiladi. Bu degani 185 ta oshchi ishsiz qoldi, yurtimizga chet eldan kelayotgan millionlab dollarlarning kelishi to'htadi degani. Hozirgi kunda Andijonda ishsizlar 14% atrofini tashkil qilayotgan bir paytda 185 ta qo'shimcha ishzilar paydo bo'lishi umuman kerakmas. Ham bu hol yurtimiz YaIMsiga ham salbiy tasirini ko'rsatadi.
   

Bu takliflarim albatta korxona rivoji hissa qo'shishiga ishonaman. Korxona Direkyoriga takliflarim maqul bo'ldi. Ayniqsa ishni 2 smenada tashkil qilish 1mlrd mablag'ni tejab qolishligi ko'p qiziqtirib qoldi.