Ma'lum bir joyda astronomik tadqiqotlar o`tkazish imkoniyatini baqolash



Download 1,43 Mb.
Pdf ko'rish
bet9/47
Sana19.01.2022
Hajmi1,43 Mb.
#392231
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   47
Bog'liq
samarqand observatoriyasining astroiqlimini tadqiq qilish

                                  

 


15 

 

§ 



1.3 Tungi osmon foni 

             Obsеrvatoriya  atmosfеrasi  sifatini  baholashda  tungi  osmon  foni  asosiy 

xaraktеr-istikalardan  biri  hisoblanadi.  Tungi  osmon  foni  va  tasvir  sifati  tеlеskop 

samaradorligini  chеklaydi  [Shеvchеnko,  1973].  Atmosfеra  yog`dusi  yoki  tungi 

osmon  foni  ikki  tarkibiy  qismdan  iboratdir:  atmosfеrik  va  noatmosfеrik. 

Atmosfеrik  qism  asosiy  komponеntalari  yuqori  atmosfеraning  yorug`ligi  va 

samoviy fon  (u zodiokal yorug`lik, diffuziyali gallaktikalar va yulduzlar fonini o`z 

ichiga olad) kiradi [Roach & Smith,1976; Allеn, 1977; Roch i Gordon, 1977]. 

     

Tungi  osmon  fonining  fizik  sabablari  yuqori  atmosfеra  nеytral  tarkibining 



kvant nuri tasirida bеradigan fotoximiyaviy rеaktsiyasi ( 90 - 100 km yuqorida) va 

ionlar ishtirokidagi rеaktsiyalar (250 - 300 km) dir [Poch i Gordon, 1977]. 

      

Bugungacha  o`tkazilgan  ko`plab  tadqiqotlar  shuni  ko`rsatdiki  tungi 



atmosfеra  yoruqlik  spеktri  sutkali  va  mavsumiy  o`zgarishga  ega  [Bardier,  1958; 

Poch  i  Gordon,  1977].  Shuni  takidlash  lozimki,  su'niy  yoritish  yo`q  joyda, 

osmonning  yorug`  yulduzlari  bo`lmagan  qismida,  Quyosh  minimal  aktiv 

bo`lganda,  past  albеda  va  qutb  yog`dusi  bo`lmaganda  osmon  yorug`ligi  10m 

bo`lishi  mumkin.  Antropogеn  faktorlar  ta`sirini  baholashda,  sun'iy  yoritishda 

osmon  fonining  gorizontdan  450  balandlikda  10%  dan  ko`pga  oshib  kеtmasligi 

hisobga olinadi [Hеglov,1980]. 

     


Maydanak  tog`i  osmon  fonini  o`lchash  dastlab  Shеvchеnko  [Shеvchеnko, 

1973]  tomonidan  bajarilgan.  Bu  ish  asosida  to`lqin  uzunligining  555  nm  lik 

diapazonida o`rtacha osmon foni 23

m

.2 ni tashkil qiladi. 



     

Kardopolov  va  Filip'еv  (1979)  Maydanak  tog`ida  1976  yil  iyun  va  iyul  

oylarida  o`tkazilgan  fotomеtrik  tadqiqotlar  asosida  osmon  fonini  topishdi. 

Tadqiqot-larga  ko`ra,  Oysiz  tunda  noatmosfеrik  ta'sirlar  xisobga  olingan  xolda  B 

filtr uchun fon 22

m

.3-22.



m

 9 va V filtr uchun 21

m

.4 - 22


m

 .0 ni tashkil qiladi. 

      

Maydanak tog`ida osmon fonini o`lchashga oid tadqiqotlar yana Shеvchеnko 



tomonidan davom ettirildi [Shеvchеnko, 1984]. Bu tadqiqotlarning maqsadi sun’iy 

yoritishning  tasiri  va  U  B  V  va  R  filtrlarida  atmosfеra  foni  miqdori  aniqlashdan 




16 

 

iborat  edi.  Maydanak  zеniti  ustida  U  -  22



m

.9,  B  -  24

m

.0,  V  -  22



m

.5  va  R  -  21

m

.7  


yuqoridagidеk  ekanligi  aniqlandi.  Muallif  1975-78  yillardagi  tadqiqotlar  asosida 

Maydanak tog`i tungi atmosfеra yorug`ligi o`rtacha V-22

m

.9±0


m

,3 ni tashkil qilishi 

aniqlandi. Bundan tashqari muallif takidlashiga ko`ra, somon yo`lida to`planadigan 

fotomеtriya  yo`li  bilan  olingan  tungi  osmon  yorug`ligi  nisbatan  yuqoridir  va 

intеgral  fon  va  uning  tarkibi  haqida  aniq  ma`lumotni  bеradi  va  astropunktga 

xaraktеristika bеrishda obyеktiv ma'lumot bo`lolmaydi. 

             Zdanavichuv  va  Sudjus  1976  va  1977  yilda  4  oysiz  tun  davomida  40" 

diafragma  va  V  filtrda  o`lchashdi.  O`rtacha  osmon  foni  V-22

m

.9±0


m

,3  ni  tashkil 

qildi.  Nihoyat  Maydanakning  tungi  osmon  foni  1984  -  yilda  Kutirevim  [1985] 

tomonidan Fabri - Pero spektrometrida o'lchashlar olib borildi. Kuchsiz cho'zilgan 

H

α 

sohani  topish  maqsadida  H



β   

to'lqin  uzunligida  tungi  osmon  nurlanish  spektri 

olib  borildi.  Ma'lum  kuzatishlar  bo'yicha  tungi  osmon  foni  ravshanligi 

(4.4±1.0)•10

-7 

erg/sm²  ga  teng  ekanligi  topildi.  Bu  A



0

  sinf  yulduzini  nurlanishi 

21

m

.4 mos keladi. Bunda muallif shuni takidlaydiki adabiyotlarda keltirilgan oddiy 



osmon  ravshanligini  solishtirish  qiyin  shuning  uchun  uzluksiz  spektrida  tungi 

osmon  foni  yomon ekanligi  ma'lum. Shu tadqiqotga tegishli spektr sohasi  B  va  V 

o'rtasida 

joylashgan 

va 

uni 


yo'qatish 

qiyin.Yuqoridagi 

tadqiqotlarni 

umumlashtirganda  tungi  osmon  fonini  o'rtacha  qiymati  boshqa  mualliflar  aytgan 

qiymat  bilan  o'xshash.  Shunga  o'xshash  tungi  osmonni  Fabri-Pero  spektrometr 

bilan  kuzatishni  Kutirevim  Sanglokda  1982-83  yillarda  o'tkazib  tungi  osmon  foni 

Maydanakdagidan 40% kamligini aniqladi.  Maydanakda  kuzatishlar  1970  to  1985 

- yilgacha bo'lgan davrni o'z ichiga oladi. Xulosa qilib aytilganda tungi osmon foni 

bu joyda 21

m

.3-22



m

.9 qiymatga teng bo'ladi. 

 



17 

 


Download 1,43 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   47




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish