Maǵliwmatlar bazasi, olardiń TÚrleri tema: Maǵlıwmatlardın informaciyalıq modelleri Reje

Qaǵıydalardıń bólimleri:
- orınlanıwı múmkin bolǵan hám orınlanıwı múmkin bolmaǵan shártler,
- shárt orınlanatuǵın bolsa ámelge asırılatuǵın háreketler
Ekspert sistemasında bunday qaǵıydalar bir neshe mıń qaǵıydalar sistemasın keltirip shıǵarıwı múmkin.
Bilimler hám qaǵıydalardı hár túrli nuqtalarla qarap shıǵıw múmkin. Mısalı:
- quramalı yamasa júzekei,
- sıpatlı hám muǵdar boyınsha,
- bir-birine jaqın bolǵan (tolıq málim bolmaǵan) hám anıq (belgilengen),
- anıq bilimler hám ulıwma bilimler,
- bayan etiwshi hám kórsetpe beriwshi h.t.b.
Bir sóz benen aytqanda, bilimler bazası - bul belgili bir predmetli taraw boyınsha quramalı wazıypalardıń sheshimin tabıw ushın analiz hám juwmaqlardı keltirip shıǵaratuǵın modeller, qaǵıydalar hám faktor (maǵlıwmat)lardıń jıynaǵı bolıp, búgingi kúnde informatika tarawında bul túsinik eki baǵdarda túsiniledi:

1. 
   Bilimler bazası - bul sistemada paydalanılatuǵın belgilengen arnawlı bilimlerdiń paketi.
   
2. 
   Bilimler bazası - bul belgilengen arnawlı bilimlerdiń integraciyalasqan sisteması.
   

Bilimler bazasınıń tiykarǵı ózgeshelikleri.
Bilimler bazası tómendegi quram bóleklerden ibarat. Bular:
- bilimler bazasınıń ózi hám onıń átirapı,
- qararlardı alıw mexnaizmi,
- interfeys
Bilimlar bazasi ekspertli sistemanıń tiykarın quraydı. Sebebi bilimler bazası ekspertlerdi qurıw processinde jámlenedi. Bilimler pikirlew hám wazıypalardı sheshiw usılın anıq qılıwǵa imkán beretuǵın anıq kóriniste sáwlelenedi hám qararlardı qabıl etiwdi ápiwayılastırıw ushın islep shıǵılǵan. Ekspertli sistemanıń xabardarlıǵın tiykarlap beretuǵın bilimler bazası mákemeler, bólimler, qánigelerdiń bilimlerin, qánigeler toparıınıń tájiriybelerin óz ishine aladı hám institucional bilimler (tájiriybeli, jańalap turatuǵın strategiyalar, usıllar, kararlardıń jámlenbesi)nen ibarat boladı. Yaǵnıy bilimler bazalarınıń ózine tán ózgeshelikleri tómendegilerden ibarat boladı.
Bilimler bazalarınıń ózine tán ózgeshelikleri:

1. 
   Úlken tájiriybege iye bolıw.
   
2. 
   Oqıtıw hám shınıǵıw.
   
3. 
   Shólkemlestiriw imkániyatları.
   
4. 
   Institucional bilimler.
   

Bilimler bazaları ózine tán strukturaǵa hám wazıypalarına iye. Yaǵnıy barlıq bilimler algoritmli (tádbirli) hám algoritmsizlerge bólinedi.
Algoritmsiz bilimlerdiń ózi konceptual (túsiniklerden ibarat) hám faktual (predmetli) túrlerge bólinedi. Sebebi bilimler bazası sistemasındaǵı bilimlerdiń quram bóleklerin anıqlaw, yaǵnıy nelerdi usınıs etiwdi hám olardı qanday usınıs etiw kerek ekenligin anıqlaw oǵada áhmiyetli. Nelerdi usınıs etiw máselesi anıq wazıypanıń sheshimi modellestirilip atırǵan yamasa usınıs etip atırǵan mazmundı sáwlelendiriw ushın anıqlanadı. Al qanday usınıs etiw máselesi bolsa tómendegi eki sorawǵa iye boladı:

1. 
   Bilimlerdi qanday etip qurıw, yaǵnıy olardı quram bóleklerge ajıratıw.
   
2. 
   Belgili bir formalarǵa túsiriwdiń tańlap alınǵan usılında bilimlerdi kanday etip usınıw.
   

Bilimlerdiń klassifikaciyası.
Solay etip, bilimler bazası sistemasında bilimlerdi usınıs etiwde sheshiliwi tiyis bolǵan máselelerdiń kólemi tómendegilerdi óz ishine aladı:
- usınıs etip atırılǵan bilimlerdiń quramın anıqlaw,
- bilimlerdi qurıw yamasa ornalastırıw (shólkemlestiriw),
- bilimlerdi usınıs etiw, yaǵnıy bilimlerdi usınıs etiwdiń modelin anıqlaw
Bunda tómendegi túsiniklerden paydalanıladı:
- pred­metli taraw - bul wazıypalar haqqındaǵı bilimlerdiń tarawı bolıp tabıladı. Belgili bir predmetli taraw boyınsha bilimler paydalanıwshılardı informaciyalar menen támiyinlew ushın anıq kórinetuǵın formada berilgen bolıp, olar bilimlerdiń basqa túrlerinen, mısalı ulıwma bilimlerden ajıralıp turadı. Bilimler bazası tekǵana rásmiy logikaǵa tiykarında emes, sonday-aq tájiriybe, faktorlar, evrestika negizinde de pikir júritiwge de imkániyat jaratıp beredi, yaǵnıy olar insanlardıń logikalıq pikirlew processlerine jaqınlastırılǵan halda islep shıǵıladı;
- mashqalalı taraw predmetli tarawdı hám bul tarawda sheshiletuǵın wazıypalardı óz ishine aladı;
- maǵlıwmatlar sol waqıttıń ózinde shesheletuǵın wazıypa haqqındaǵı dáslepki, aralıq hám juwmaqlawshı (nátiyjeli) bolıwı múmkin;
- bilimler - bul sistemda saqlanıp atırǵan anıq dáliyiller bolıwı mumkin.
Bilimler bazasınan wazıypanı sheshiw ushın tikkeley bilimlerden paydalanıw, qararlardı alıw mexanizmi tárpinen támiyinlenedi. Qararlardı alıw mexanizmi bilimler bazasınan juwaplardı alıw, bilimler bazasında saqlanıp turǵan atamalardı qáliplestiriwshi wazıypalardıń sheshimin alıw imkániyatın beredi. Qararlardıdıń sheshimin alıw principi bilimler bazasında informaciyalardı usınıs etiw usılları menen baylanıslı boladı. Qararlardı alıw mexanizmi sheshimniń algoritmine, yaǵnıy arnawlı algoritmli bilimge iye. Eknishi tárepten bolsa qararlardı alıw mexanizmi tádbirli formadaǵı bilimler semantikasınıń belgilengen bólegine iye. kismiga ega. Bunı kararlardı alıw mexanizmi hám bilimler bazası ortasındaǵı shegarlardıń baylanısı tastıyıqlawı múmkin.