Maǵliwmatlar bazasi, olardiń TÚrleri tema: Maǵlıwmatlardın informaciyalıq modelleri Reje

Maǵlıwmatlardı normallastırıw
Normallastırıw – bul maǵlıwmatlardı qosıwda, ózgertiwde hám óshiriwde eń jaqsı qásiyetlerge iye eki yamasa onnan artıq bóleklerge kesteni bóliw.
Normallastırıwdıń tiykarǵı maqseti maǵlıwmatlar bazasın alıwǵa qaratılǵan bolıp, onda hár bir dálil tek bir jerde ushırasadı. Yaǵnıy maǵlıwmatlar artıp ketpeydi. Bul tek ǵana yadtan únemlep paydalanıw maqsetinde qılanbay, saqlanıp atirǵan maǵlıwmatlar arasında qarama-qarsılıqlardı joǵaltıw ushın da kerek.
Soraw hám tapsırmalar

1. 
   MB proektlestiriw degenimiz ne?
   
2. 
   Proektlestiriwdiń logikalıq modeli degende neni túsinesiz?
   
3. 
   Maǵlıwmatlardı normallastırıw ne ushın isletiledi?
   
4. 
   Tarawlar magliwmatlar bazası degenimiz ne?
   

II-BAP. MAǴLIWMATLAR BAZASIN BASQARIW SISTEMALARI
Maǵlıwmatlar bazası elementleri

Reje:

Qandayda bir máseleni komp`yuter járdeminde sheshiw ushın arnalǵan kóplegen paket programmalar bar. Sonıń birligine maǵliwmatlar bazasi, onı basqarıw sistemasları Lotus, Paradox, FoxPro, Dbase, Access, Oracle, Karat programması kiredi. Bul programma bazı bir máseleni sheshiw ushın kerekli bolǵan sistema bolıp, ol xabar hám maǵlıwmatlardı saqlaw kerek bolǵanda olardı qayta islew ushın xizmet etedi.

Maǵlıwmatlar bazası haqqında keń mániste sonı aytıwǵa boladı, yaǵniy - bul haqıyqıy turmıstıń anıq bir ob`ektleriniń qandayda bir predmeti oblastında yaki predmet oblastı bólimi haqqında maǵlıwmatlar jiynaǵı.
Maǵlıwmatlar bazasınıń tiykarǵı wazıypası hár qıylı obiektler tuwralı maǵlıwmatlardı esapqa alıwda paydalanıwshılarǵa jardemlesiwden turadı. Mısal retinde oqıw oınları alınsa, oqıtıwshılar, talabalar, xızmetkerler haqqındaǵı maǵlıwmatlardı, oqıw procesine tiyisli barlıq maǵlıwmatlardı esapqa alıw kerek boladı. Házirgi IKT rawajlanıwı menen maǵlıwmatlar bazası óz ishine tek ǵana sanlı, tekstli maǵlıwmatlardı alıp qoymastan, súwret, audio hám video informaciyalardı da aladı. Bular MBBS arqalı amelge asırıladı. Maǵlıwmatlar bazası sistemasınıń tiykarǵı komponentaları tómendeǵilerden turadı.

Maǵlıwmatlar bazası tórt tiykarǵı elementten turadı:

• 
  paydalanıwshılar berilgenleri;
  
• 
  metaberilgenler;
  
• 
  indeksler;
  
• 
  programmanıń metaberilgenleri;
  

Paydalanıwshılar berilgenleri maǵlıwmatlar bazasında qatnas (relacions) túrinde beriledi. Relyacionliq maǵlıwmatlar bazası keste kórinisindeberiladi hám kestedegi baǵana maydan yamasa atribut, al keste qatarı jazıw dep aytıladı.
Metaberilgenler – bul berilgenler bazasınıń strukturasın suwretlewshi keste boladı. Berilgenler bazasınıń strukturasın suwretlewshi kestelerdi saqlaw hám olar ústinde ámeller orınlaw ushın arnalǵan bolǵanlıqtan olardıń kópshiliginde metaberilgenler keste formasında saqlanadı hám olar ayırım jaǵdaylarda kesteler sisteması dep ataladı. Metaberilgenlerge misal keltireyik:
Keste sisteması:

Keste ati	Baǵanalar sanı	Baslanǵısh gilt
Talaba	5	Talaba nomeri
Topar basshısı	3	Topar basshısı atı
Pán	6	Pán nomeri

Keste sisteması kestesinde kestelerdiń atları, baǵanalar sanı hám giltli baǵana atları berilgen.

Baǵanalar sisteması:

Baǵana atı	Кeste atı	Berilgenler tipi	Uzınlıǵı
Talaba kodı	Talaba	Числовой	4
Аtı	Talaba	Короткий текст	20
Familiya	Talaba	Короткий текст	30
Qánigeligi	Talaba	Короткий текст	10
Reyting dáptershe nomeri	Talaba	Числовой	10
Topar basshısı atı	Topar basshısı	Короткий текст	25
Тelefon	Topar basshısı	Короткий текст	12
Kafedra	Topar basshısı	Короткий текст	15
Pán kodı	Pán	Числовой	4
Pán atı	Pán	Короткий текст	10
Saat sanı	Pán	Числовой	4
Talaba kodı	Pán	Числовой	4
Pán kodı	Pán	Числовой	4
Кurs	Pán	Короткий текст	2

Bul kestede hár bir kestedegi baǵanalardıń atları, onda saqlanatuǵın maǵlıwmatlardıń tipi hám kólemi (uzınlıǵı neshe simvoldan turatuǵını) berilgen. Metaberilgenlerdiń kestede saqlanıwı tekǵana berilgenler bazasın basqarıw sisteması ushın ǵana emes, al programmalıq ónim jaratıwshılar ushında effektiv esaplanadı.