«malakali futbolchilarning jamoadagi xujum harakatlarini tadqiq qilish» bitiruv malakaviy ishi

II.BOB. FUTBOLCHILARNI TAYYORLASH VA MASHG’ULOTLARNI TASHKIL QILISH.

II.1. Futbolchilarni tayyorlash rejalashtirish va o’quv – mashg’ulot ishlarini tashkil qilish.

Futbolchilar tayyorgarligi tizimida ushbu turlarni ajratish maqsadga muvofiqdir:

– sportchining ko’p yillik tayyorgarligi;
– o’rta va kichik sikllarni (mikrosikllarni) o’ziga qamrab oladigan bir yillik tayyorgarlik.
Ko’p yillik tayyorgarlikning tuzilishi va davomiy – ligi quyidagi omillarga bog’liq:
– sportchilarning individual va jinsiy xususiyatlari, ularning biologik o’zgarishi va ko’pincha mahorat sur’atining ular bilan bog’liq holda o’sishi;
– sportchining shug’ullanishni boshlagan hamda maxsus mashg’ulotlarga kirishgan yoshi;
– sportchilarning yuqori sport natijalarini ta’minlaydigan musobaqa faoliyati va tayyorgarligi tizimi;
– musobaqa jarayonining mazmuni, qo’shimcha omillarning qo’llanishi (maxsus ovqatlanish, trenajerlar).
O’quv – mashg’ulot ishlarini rejalashtirishda jamoa oldiga qo’yilgan maqsad va vazifalar, oldingi rejalarni bajarish natijalari va jamoaning ishlash sharoitini hisobga olish zarurdir. Rejada aniq maqsad va vazifalarni yorituvchi istiqbolli (perspektiv) mashg’ulot konsepsiyasi ko’rsatilishi kerak.
Sport maktablarida o’quv – mashg’ulot jarayonini tashkil qilish mashg’ulotning zamonaviy uslubiyati asosida, yosh futbolchilarning yuqori mashg’ulot yuklamalarini o’zlashtirishi orqali amalga oshiriladi.
Sport maktablariga quyidagi vazifalar yuklanadi:
– o’quv rejasini bajarish shartligi; amaliy va nazariy mashg’ulotlarni uzluksiz bajarish; yosh futbol – chilarni tanlash tizimini yaxshi tashkil qilish;
– musobaqalarda muntazam ishtirok etish; tiklanish, profilaktik tadbirlarni amalga oshirish; yo’riqchi va hakamlik amaliyotini o’tash;
Sport maktablaridagi bo’limlar boshlang’ich tayyorlov va o’quv – mashg’ulot guruhlaridan shakllanadi. Sport tayyorgarligida yuqori natijalarga erishilgan va zarur sharoit – lar yaratilgan BO’SMlarda sportni takomillashtirish guruhlari tashkil qilinadi.
O’zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi vazirligi qoshidagi bolalar va o’smirlar sport maktablari quyidagi yoshlarni hisobga olib shakllanadi: 8 – 9, 10 – 11, 12 – 13, 16 – 17 yosh.
BO’SM va ORI BO’SM vazifalariga tayanib, o’quv guruhlarining asosiy vazifasi belgilanadi.
Boshlang’ich tayyorgarlik guruhlari: futbol bo’yicha BO’SM dasturidagi umumiy jismoniy tayyorgarlik bo’limi asosida shug’ullanuvchilarning har tomonlama jismoniy tayyorgarligini ta’minlash, futbol bilan muntazam shug’ul – lanishga qiziqtirish, o’quv – mashg’ulot guruhlarida sport mahoratini takomillashtirish uchun iqtidorli bolalar va o’smirlarni aniqlash lozim bo’ladi.
Ushbu guruhlarda yosh futbolchilar o’yin taktikasini o’rganishadi, futbol o’yinining taktikasi va o’yin qoida – lari, mashg’ulot jarayonining gigiyenik tomondan ta’min – lanishi haqida nazariy ma’lumotlar olishadi.
Birinchi (10 – 11 yosh) va ikkinchi (11 – 12 yosh) yil o’qiyotgan o’quv – mashg’ulot guruhlari shug’ullanuvchilarining vazifa – lari: sog’liqni mustahkamlash va organizmni chiniqtirish, tezkorlik, chaqqonlik va harakat koordinasiyasini rivoj – lantirish; texnik usullarni egallash, o’yinning individual, guruhli va jamoaviy taktikasi asoslarini o’rganish; futbol qoidalari asosida o’yin jarayonini o’zlashtirish, futbol musobaqalarida qatnashish; shifokor nazorati, shaxsiy gigiyena, futbol tarixi, texnika va taktika, futbol o’yini qoidalari to’g’risidagi nazariy ma’lumotlar bilan tanishish.
Uchinchi (12 – 13 yosh) va to’rtinchi (13 – 14 yosh) yil o’qiyotgan o’quv guruhlarining vazifalari: sog’liqni mustahkamlash, jismoniy tayyorgarlikni har tomonlama takomillash – tirish: tezkorlik – kuch, chaqqonlik va umumiy chidamlilik sifatlarini rivojlantirish; o’yin texnikasi usullarining barcha arsenallarini egallash; individual va guruhli o’yin taktikasini takomillashtirish; jamoa taktikasi asosla – rini egallash; taktik fikrlashni rivojlantirish; futbol musobaqalarida qatnashish; hakamlikning oddiy ko’nikma – larini tarbiyalash; jismoniy mashqlar uslubiyati, jamoa chiziqlarida o’yinchilarning vazifalari to’g’risidagi bosh – lang’ich nazariy ma’lumotlarni o’zlashtirish, o’yin olib borishning taktik sxemasi bilan tanishish.
Beshinchi (14 – 15 yosh) va oltinchi (15 – 16 yosh) yil o’qiyotgan o’quv – mashg’ulot guruhining vazifalari: jismoniy tayyorgar – likni har tomonlama takomillashtirish, bunda ko’proq kuch, tezlik, umumiy va maxsus chidamlilik sifatlarini rivojlantirish, o’yinning texnik usullarini takomillash – tirish; cheklangan vaqt va bo’shliq sharoitida texnik usullarni yuqori darajada bajarishga erishish; indivi – dual, guruhli va jamoaviy o’yin taktikasini takomil – lashtirish, «standart» holatlarni o’rganish, murakkab o’yin sharoitida taktik fikrlashni rivojlantirishni davom ettirish; futbolchilarning sport mashg’uloti uslubiyatidagi asosiy holatlarini o’zlashtirish; hakamlik ko’nikmalarini egallash; mustaqil mashg’ulotlar ko’nikmalarini takomil – lashtirish.
Sport – takomillashtirish guruhlari (16 – 17) va (17 – 18 yosh): individual atletik tayyorgarlikni maxsus chidamlilik va tezkorlik – kuch sifatlariga urg’u bergan holda rivoj – lantirish; o’yinning texnik usullarini takomillashtirish – texnik usullar hajmini oshirishga alohida e’tibor bergan holda ularni tez, samarali bajarish. Himoya va hujumda individual taktik harakatlarni rivojlantirish; ruhiy tayyorgarlik darajasini oshirish; musobaqalarda ishtirok etish, sport formasini egallash, yuqori malakali jamoalar o’yinlari orqali tajriba orttirish; nazariy bilimlarni, ayniqsa, sport mashg’uloti va hakamlik uslubiyatini chuqur egallash, futbol bo’yicha musobaqalarni tashkil qilish va o’tkazishda, sport natijalariga erishishda qat’iyat va maqsad sari intilishni tarbiyalash.
Sport maktabida o’quv – mashg’ulot jarayonining asosiy shakllari: nazariy va guruhli amaliy mashg’ulotlar, individual reja bo’yicha mashg’ulotlar, kalendar musoba – qalari, o’quv va o’rtoqlik o’yinlari, sport – sog’lomlashtirish oromgohlari va o’quv – mashg’ulot yig’inlari hisoblanadi.