“MALAKA OSHIRISH JARAYONIDA INFORMAL TA’LIM YONDASHUVI ASOSIDA TAKOMILLASHTIRISH”
Annotatsiya:Maqolada malaka oshirish jarayonida tinglovchilarning pedagogik va psixologik imkoniyatlarini aniqlash, hamda ularning sifatini nazorat qilish va informal ta'lim mexanizmlarini ishlab chiqish orqali umumta’lim maktablari o‘qituvchilarining malaka oshirish jarayonida rivojlantirishning o‘ziga xos kasbiy xususiyatlari va ularga qo‘yilgan talablarni aniqlash haqida so‘z yuritilgan.
Kalit so‘zlar:Malaka oshirish jarayoni, tinglovchi, o‘qituvchi, uzluksiz ta’lim,
pedagogik faoliyat, kasbiy kompetentlik, norasmiy ta’lim.
Informal ta’lim deganda har bir shaxs o'z muhitidagi ta'lim ta'siri va resurslari va kundalik tajribasidan munosabat, qadriyatlar, ko'nikma va bilimlarni o'zlashtirgan umrbod ta'lim jarayonini anglatadi.
Odamlar ma'lumotni turlicha izohlaydilar va shuning uchun tuzilgan o'quv dasturi barcha o'quvchilarga ma'lumotni tushunishga imkon bermasligi mumkin. Norasmiy ta'lim o'rtacha sinf sharoitiga qaraganda kamroq nazorat qilinadi, shuning uchun norasmiy ta'lim juda kuchli bo'lishi mumkin.Norasmiy ta'lim odamlarga turli vaziyatlar va sharoitlarga munosabat bildirish va ularni boshqarishni o'rganishga yordam beradi. Bundan tashqari, u o'rganish uchun muhim bo'lgan ijtimoiy ob'ektlarni birlashtiradi. Norasmiy ta'limni yoshlar va jamoat tashkilotlarida ishtirok etishning bir qismi sifatida keladigan ta'lim sifatida ko'rish mumkin.Ta'limning bu turi o'z-o'zidan sodir bo'ladigan jarayon bo'lib, odamlarga ma'lumotni yangi usulda o'rganishga yordam beradi. Bu ijobiy ta'lim muhitini yaratadigan jamoalar, uyushmalar va munosabatlarni rivojlantirishga yordam beradi.
Davlat va jamiyat boshqaruvi sohasiga zamonaviy axborot-kommunikatsiya tizimlarini joriy etish mamlakatimizda olib borilayotgan ijtimoiy-iqtisodiy va ijtimoiy-siyosiy islohotlar va o‘zgarishlarni samarali amalga oshirishning muhim sharti hisoblanadi.
O‘zbekiston Respublikasi birinchi Prezidentining «Iste’dod» jamg‘armasi qoshidagi Masofali o‘qitish markazida masofali kurslar tashkil etilib (masalan, «Axborot texnologiyalari va masofali o‘qitish» kursi), bu kurslar 2006 yil sentabridan boshlab, tajribadan o‘tkazilib amaliyotga joriy etilgan.
A.Avloniy nomidagi xalq ta’limi xodimlarini qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish markaziy instituti tarkibida «Masofadan o‘qitishning hududiy muvofiqlashtirish markazlari (keyingi o‘rinlarda MO‘HMMlar) xalq ta’limi xodimlarini masofadan o‘qitish tizimining hududiy bo‘linmalari hisoblanib, ular O‘zbekiston Respublikasi Hukumati bilan Osiyo Taraqqiyot Banki o‘rtasida 2000 yil dekabr oyida «Ta’lim sektorini rivojlantirish dasturi bo‘yicha Stabilizatsiya zayomi» yuzasidan qabul qilingan Memorandum bo‘yicha Xalq ta’limi vazirligi zimmasiga yuklatilgan topshiriqlarning ijrosi sifatida 2004 yilda Qoraqalpog‘iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahar Pedagog kadrlarni qayta tayyorlash va malakasini oshirish institutlari tarkibida tashkil etilgan». O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2021 yil 25 yanvardagi «Xalq ta’limi sohasidagi ilmiy-tadqiqot faoliyatini qo‘llab-quvvatlash hamda uzluksiz kasbiy rivojlantirish tizimini joriy qilish chora-tadbirlari to‘g‘risida»gi PQ-4963-sonli va O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2022-yil 17-yanvardagi “Xalq ta’limi xodimlarini uzluksiz kasbiy rivojlantirish tizimini tashkil etish tartibi to‘g‘risidagi Nizomni tasdiqlash haqida” 25-sonli qarorlariga muvofiq o‘qituvchilar 5 yilda bir marta emas, balki har yili, iloji bo‘lsa – har kuni o‘z malaka saviyasini takomillashtirib borishi belgilangan bo‘lib, xalq ta’limi tizimidagi rahbar, pedagog va mutaxassis xodimlarni qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish jarayoniga tinglovchining alohida o‘quv modullari bo‘yicha o‘qishi va ballarda ifodalanadigan o‘zlashtirishini o‘z ichiga olgan ta’limning kredit-modul tizimini joriy qilinishi, xalq ta’limi xodimlarining shaxsiy kasbiy salohiyatining individual va jamiyat ehtiyojlariga mos ravishda hayot davomida o‘sishi jarayonini qamrab olgan “Uzluksiz kasbiy ta’lim” maxsus elektron platformasi orqali kompetentlik darajasini oshirish va kasbiy mahoratini takomillashtirish belgilab berilgan.
Norasmiy ta'limning ba'zi xususiyatlari:[4]
1. Norasmiy ta'lim odamlar o'rganishi, tajribalarini o'rganishi va kengaytirishi va o'zgarishlar kiritishi mumkin bo'lgan vaziyatlarni yaratish yoki chuqurlashtirishga intiladi.
2. Har bir inson birgalikda o'rganishi va bir-biridan yiroqlasha oladigan muhitni ta'minlaydi.
3. Faoliyat har qanday ta'lim shakliga asoslanishi mumkinligini tushunib, o'qitish ataylab, ko'proq nazarda tutilgan bo'lishi shart emas. Biz o‘quvchilarga murakkab materialni o‘rgatib, keyin asboblarni berishdan ko‘ra, vaqt o‘tishi bilan murakkab materiallarni bajarish uchun asboblar beramiz.
4. Ta’limning ijtimoiy jihatlariga e’tibor qaratadi, hamkorlikda o‘rganish qanchalik muhim.
5. Talabalarga berilgan vositalar ular qo'llaniladigan jarayonlar uchun aniq.
6. Maktab va hayot o'rtasidagi farqni yo'q qiladi.
7. Talabalarga o'rganishda va materialga qanday yondashishni tanlash imkonini bdi.
8. O'rganishni kundalik hayotda va kelajakda foydalanish mumkin bo'lsin.
9. Norasmiy ta'lim boshqalar bilan suhbat va muloqot orqali amalga oshiriladi.
Foyda 1. Atrof-muhit bilan munosabatda bo'lishda sezgirlik.
2. Noma'lum vaziyatlarda erkin harakat qilish imkoniyati.
3. Shaxsning hech qanday majburiyat va cheklovlarsiz o'rganish imkoniyati.
4. Erkin tanlash va manfaatlarni o'zgartirish imkonini beradi.
5. O'zinikini yaratish qobiliyati
6. Nazariya va amaliyot o'rtasidagi tafovutni yo'q qiladi
