Maktabgacha yoshdagi bolalar psixologiyasi

Ilk yoshdagi bolalar psixikasining rivojlanishida erkin harakatlarning roli.

Ilk yoshdagi bolalar psixikasining rivojlanishiga umumiy xarakteristika bering.

Ilk yosh davridagi bolalarda sezgi va idrokning rivojlanishi.

Bola taraqqiyotida senzitiv davr va uning mohiyatini tu- shuntirib bering.

Ilk yoshi davridagi bolalarda diqqatning rivojlanishi.

Ilk yoshdagi bolalarda xotira va xayolning rivojlanishi.

Ilk yosh davridagi bolalarda tafakkur va nutqning rivoj- lanishi.

Ilk yoshdagi bolalarda gigiyenik va axloqiy odatlarning tarkib topishi.


290



VII bob. MAKTABGACHA YOSHDAGI BOLALAR FAOLIYATINING PSIXOLOGIK TAVSIFI

1. 
   Maktabgacha yoshdagi bolalar taraqqiyoti va faoliyatining
   

psixologik tavsifi

Bolaning 3 yoshdan 7 yoshgacha bo‘lgan maktabgacha yoshi bolalik davrining katta bir qismini tashkil etadi. Asosan mana shu davrdan boshlab bolaning mustaqil faoliyatlari rivojlanadi hamda shaxsiy individual xususiyatlari (shaxsiy fa- zilatlari) tarkib topa boshlaydi. Rus pedagoglaridan P.F. Les- gaftning fikricha, insonning maktabgacha yoshidagi davri shunday bir davrki, ana shu davr mobaynida kelgusida qanday xarakter xislatlari paydo bo‘lishi belgilanadi va axloqiy sifat- larining asoslari yuzaga keladi. Insonning kamol topa borishi- da maktabgacha yoshdagi davrning ahamiyatiga doir P.F. Les- gaftning bu fikri rus pedagogi A.S. Makarenkoning quyidagi fikriga to‘la mos keladi. A.S. Makarenko bolalarni juda kichik davridan boshlab tarbiyalash zarurligi haqida gapirib, tarbi- yaning eng muhim asoslari bolaning besh yoshgacha bo‘lgan davri mobaynida yuzaga keltiriladi. Mana shu davrda qilingan butun tarbiya, tarbiya jarayonining 90% ini tashkil etadi, de- gan edi.

Haqiqatan ham bolaning maktabgacha yoshidagi davri shu qadar mazmundor va faol davrdirki, bu davr bolaning kelgu- si o‘sishida albatta o‘z aksini qoldiradi. Shuning uchun mak­tabgacha yoshidagi davr ta’sir o‘tkazish kuchi jihatidan g‘oyat mas’uliyatlidir.

Bola ilk yoshdan maktabgacha davrga o‘tgach, uning bu­tun yashash sharoitida jiddiy o‘zgarishlar yuz beradi. Birinchi- dan, bola bog‘cha yoshiga o‘tgach, uning faoliyat doirasi ancha kengayib, mustaqilligi yanada ortadi. Uning o‘yinlari, xatti- harakatlari ham boshqacha mazmunga ega bo‘la boshlaydi. Ik- kinchidan, bolaning butun faoliyatida nutqning roli orta bora­di. Uchinchidan, bola maktabgacha yoshga o‘tgach, muayyan dastur asosida maxsus pedagog tomonidan tarbiyalana bosh­laydi. Maktabgacha yoshdagi bolaning yashash sharoitida yu-


291