Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va metodikasi

4-§. Katta va maktabgacha tayyorlov guruhlarida 
harakatli o‘yinlarni o‘tkazish metodlari
Bolalarni hayotga tayyorlashda harakatli o‘yinlarni 
o‘tkazib turish shartdir. Harakatli o‘yin kunning har xil qismida 
va jismoniy tarbiya mashg‘ulotlarida o‘tkaziladi. Tarbiyachi 
tomonidan o‘tkaziladigan harakatli o‘yinlar 20 minutgacha 
davom etadi. Ertalab, nonushtaga qadar bolalarni qiziqtiradigan, 
kam harakatli o‘yinlar o‘tkaziladi.
Nonushtadan keyin o‘tiladigan mashg‘ulot (rasm chizish, 
narsa  yasash,  ona  tili,  sanoq  va  hokazo)  boladan  uzoq  vaqt 
bir holatda turishni va diqqatni bir joyga to‘plashni talab etsa, 
unday vaqtda individual va kichik guruhlarga bo‘linib, uncha 
katta bo‘lmagan jadallikdagi harakatli o‘yinlarni (halqaga 
tashash, kegli, ashula aytib o‘ynaladigan o‘yinlar va hokazo) 
o‘ynash maqsadga muvofiq bo‘ladi.
Fanlar bo‘yicha o‘tkaziladigan mashg‘ulotlar vaqtida 
tarbiyachi birnecha oddiy mashqlar (jismoniy tarbiya daqiqasi)
ni bajarish mumkin. Bu mashqlar xona bo‘ylab harakat qilishni 
nazarda tutmaslik kerak, ular stol atrofida o‘tirib yoki oraliqda 
(bo‘g‘imlarni aylantirish, qo‘llarni silkitish, boshni burish, 
cho‘qqayish,  engashish,  burilish  va  hokazo).  Mashg‘ulotlar 
orasidagi vaqtda mashqlar bilan ko‘p shug‘ullanmaslik kerak. 
Bolalarda  ham,  tarbiyachida  ham  muomalali  bo‘lish,  fikr 
almashish, navbatdagi mashg‘ulotga tayyorlanish uchun bo‘sh 
vaqt qolishi kerak.
Sayr vaqtida (ham ertalabki, ham kechqurun) harakatli fao- 
liyat bilan faol shug‘ullanish maqsadga muvofiqdir. Tarbiyachi 
sayr vaqtida bolalarning har xil o‘yinlar: harakatli, qurilish, 
mazmunli rollarga bo‘linib o‘ynaladigan o‘yinlar o‘ynashlarini, 
sport mashqlarida qatnashishlarini kuzatib turadi. Yugurish, 
sakrash bilan bajariladigan jadal harakatli o‘yinlarni sokinroq 
o‘yinlar bilan navbatlashtirib turish muhimdir.
Maydonda tarbiyachi rahbarligida bolalar bilan 
o‘tkaziladigan harakatli o‘yinlar ikki reja asosida amalga 
oshiriladi. Tarbiyachi bolalarning qiziqishi bo‘yicha harakatli 

---

138
o‘yinlar o‘ynash uchun bolalarga mustaqil sur’atda uncha katta 
bo‘lmagan guruhlarga birlashishni taklif etadi, boshlovchi 
tanlashda ularga yordam beradi, qoidani eslatadi, boshlagan 
o‘yinni davom ettirganlarni rag‘batlantiradi, bunday o‘yinlarga 
tabiatan vazmin, uyatchan bolalarni kiritishga harakat qiladi. 
Shu bilan birga har kuni sayr vaqtida tarbiyaviy ishning rejasi 
ostida bitta yoki bir nechta harakatli o‘yinlar o‘tkazadi. Katta 
guruhda jamoa bo‘lib o‘ynaladigan harakatli o‘yinlarni tashkil 
qilish ko‘p vaqt olmaydi. Bolalar bu o‘yinlarni yaxshi ko‘radilar. 
Ishoraga qarab o‘yinga hammalarining yig‘ilishlarini oldindan 
kelishib olish mumkin.
O‘yinda tarbiyachi hamma bolalarni ishtirok ettirishga 
intilar ekan, ularning ijodiy o‘yinlariga hurmat bilan qarashi 
kerak. Agar bolalardan birontasi o‘yin vaqtida o‘zining ijodiy 
o‘yini bilan band bo‘lsa, uni harakatli o‘yinga ishtirok etishga 
majbur qilmaslik kerak. U bilan biroz qiyinroq individual holda 
o‘ynash mumkin.