|
12-§. Sayr va ekskursiyalar o‘tkazish metodlari
Eng oddiy turizm jismoniy tarbiyaning muhim vositasidir.
Bolalar bog‘chasida turizm deganda bog‘cha hovlisidan
tashqaridagi joylarda sayr qilish tushuniladi. Bundan maqsad
bolalarda harakat malakalarini takomillashtirish, joylarda
to‘g‘ri yurishga o‘rgatish va shunga o‘xshash ko‘nikmalar hosil
qilishdan iborat. Bunday mashqlar ahil jamoani tarbiyalash,
bolalar bilan kattalar o‘rtasida o‘zaro yaxshi munosabatlar
o‘rnatish uchun katta ahamiyatga egadir.
237
Bolalar ko‘pincha bolalar bog‘chasi xonasi yoki maydonida
turli mashqlarni bajarayotib, yangi vaziyatda o‘zlarini yo‘qotib
qo‘yadilar. Tabiatning bolalarning sayr paytida duch keladi-
gan o‘zgarib turuvchi sharoiti joylarda zarur mo‘ljal olishni,
qat’iyatlikni, botirlikni, umumiy chidamlilikni tarbiyalashga,
do‘stona munosabatlarni mustahkamlashga yordam beradi.
Shuning uchun bunday sayr va ekskursiyalar muntazam amal-
ga oshirilishi va u kichik guruhlardan boshlanishi, bunda maz-
kur guruh bolalarning yosh xususiyatilari va imkoniyatlari,
sog‘lig‘ining ahvoli, yakka ko‘rsatkichlari hamda shifokor tav-
siyalari hisobga olinishi lozim.
Sayr maqsadga yo‘naltirilgan bo‘lishi uchun tarbiyachi
ularni kalendar-rejasida oldindan belgilab oladi va o‘tkazishga
puxta tayyorgarlik ko‘radi.
Yoz – sayrlarni o‘tkazishning eng qulay vaqti. Tarbiyachi
bolalarni muassasa joylashgan tumanni: shaharda (agar bolalar
bog‘chasi dala hovlida bo‘lmasa) park, bog‘, xiyobonlarni; dala
hovlida, yaqin atrofdagi o‘rmon, yaylov, soy, gullagan o‘tloq,
daryo, ko‘lni oldindan o‘rganadi. Bolalar bilan qaysi yo‘ldan
borish maqsadga muvofiqligini aniqlash, ayrim marshrutlarning
uzoqligini belgilash juda muhimdir. Bolalarni yo‘lda dam oldi-
rish mumkin bo‘lgan joylar aniqlanadi, harakat ko‘nikmalarini
takomillashtirish mashqlarini o‘tkazish imkonini beradigan
barcha tabiiy sharoit – irmoqchalar, qirg‘oq, do‘ngalaklar,
tepaliklar, yiqilgan va egilib qolgan daraxtlar, yaylov va
hokazolarning mavjudligi hisobga olinadi.
Sayrlar mazmuniga o‘yinchoqlar va kichikroq inventarlar-
dan foydalanib amalga oshiriladigan harakatli o‘yinlar,
shuningdek, qoidali harakatli o‘yinlar kiritiladi. Yalanglikda
jismoniy tarbiya mashg‘uloti, harakatli o‘yin o‘tkazilishi,
shundan so‘ng bolalar dam olishlari, sayr etishlari, xotirjam
o‘ynashlari mumkin.
Qish faslida bolalar bog‘chasidan tashqariga sayr uyushtirish
ham muhim bo‘lib, u ham ish rejasiga kiritiladi.
Agar muayyan guruhdagi barcha bolalar konkida ucha oladi
gan bo‘lsalar yaqin oradagi muz maydoniga (uning ma’muriyati
bilan oldindan kelishilgan holda) borish maqsadga muvofiq.
238
Kichik guruh bolalari yaqin atrofdagi xiyobonda sayr qilish-
lari mumkin. Bunday sayrlar bardoshlilik, chidamlilikni hosil
qilishga, bola organizmining qarshilik ko‘rsata olishini oshirish-
ga, asab tizimi faoliyatini mo‘tadillashtirishga, bolalarda tetik,
quvnoq kayfiyatni yuzaga keltirishga yordam beradi.
Sayr vazifalari rejaga muvofiq bolalarni oldindan ogohlanti-
rish, ularda sayrni quvonib kutish hissini uyg‘otish, sayr
maqsadini quyidagi ko‘tarinkilikda ma’lum qilishdan iborat:
“Yalanglikda o‘ynaymiz, so‘ng cho‘milamiz”, “Yalanglikka
mashg‘ulotlar bajargani boramiz”, “Ayiqchalarni olib ketamiz
va ular bilan o‘ynaymiz”, “Turistik poxodga jo‘naymiz”. O‘rta
va katta guruh bolalari sayrga tayyorgarlik ko‘rishda ishtirok
etishlari lozim. Ular tarbiyachi bilan birga kerakli jihozlarini
tayinlaydilar, ko‘tarib borish oson bo‘lishi uchun ularni o‘zaro
taqsimlab oladilar.
Tajriba bunday sayrlarning sog‘lomlashtirish va ta’lim-
tarbiyaviy ahamiyatga ega ekanligini, bolalarda turizmga
nisbatan qiziqish, tetik ruh, chidamlilik, jamoa hissi paydo
bo‘lishini tasdiqlaydi.
Sayrda barcha yosh guruh bolalari erkin, istasalar guruh-
guruh bo‘lib yurishlari mumkin (odatda juft bo‘lib yurish
bir bolani ikkinchisiga bog‘liq qilib qo‘yadi va asab tizimi
holatiga noxush ta’sir etadi, salbiy emotsiya uyg‘otadi, erkin
harakat qilishga tabiat va uning go‘zalligini his etishga imkon
bermaydi). Faqat muayyan sharoitlarda, masalan, bolalar
transport yuradigan shox ko‘chadan kesib o‘tishlari kerak
bo‘lganidagina juft bo‘lib saflanishi mumkin. Kichik guruh
bolalarini tarbiyachidan tashqari yana kattalardan biror kishi
kuzatib borishi kerak: u bolalarni yo‘ldan o‘tkazishga, yalanglik,
o‘rmonda o‘yin uyush- tirishga ko‘maklashadi.
Agar sayr paytida jismoniy tarbiya mashg‘ulotini o‘tkazish
belgilangan bo‘lsa, unga tabiiy omillardan foydalanib amalga
oshiriladigan mashqlar (qiya daraxtga sur’atni o‘zgartirib
chiqish va pastga sakrash, kim o‘zarga yugurish, jilg‘adan
hatlab o‘tish va hokazo), tik turgan, o‘tirgan, yotgan holatda
buyumlar bilan bajariladigan mashqlar kiritiladi.
239
Sayr va mashg‘ulot sof havoning bolaning yalang‘och
badaniga bevosita ta’sir etishi tufayli (bolalar faqat trusi, mayka,
panamka, kepka va sayrga mos oyoq kiyimida bo‘lishlari lozim)
harakatda qabul qilinadigan tabiiy havo vannasi hisoblanadi.
Sayr qish faslida ham rejalashtiriladi: bolalar oldindan
ogohlantiriladilar va tarbiyachi bilan birgalikda kerakli
narsalarni (o‘yinchoqlar, belkuraklar, o‘yin uchun atributlar,
chanalar, chang‘ilar, konkilar, va hokazo) tayyorlaydilar.
Sayrlarni muntazam o‘tkazish bolalarning harakat
ko‘nikmalarini takomillashtiradi, organizmni chiniqtiradi,
chidamlilikni tarbiyalaydi, hayotiy taassurotlarni yangilaydi,
atrof-muhitni bilishga yordam beradi, sayohatlarga qiziqish
uyg‘otadi, zavq-shavq baxsh etadi.
240
Do'stlaringiz bilan baham: |
