Maktabgacha ta’lim muassasining turli yosh guruhlarida qurish yasashga o‘rgatish metodlari

Katta guruhlarda qurish-yasashga o‘rgatishning vazifalari. Katta guruhda predmetni tahlil qilish ularni xarakterli, belgilarini solishtirishga o‘rgatib boriladi. Bu guruhda o‘rgatish faoliyatining oddiy elementlari katta ahamiyatga ega; ya’ni vazifaning tushunishi ularni mustaqil bajarishi. Bolalarga so‘zlab berish orqali qurish-yasashga o‘rgatadi. Tarbiyachi bolalarga o‘z so‘zlari orqali mavzuni rasm, illyustratsiyalar ko‘rsatib tushuntirib beradi. Asosiy diqqat bolalarni o‘z o‘ylaganlari bo‘yicha ishlashga qaratiladi. Bolalarda qurilmalarni mustahkam qurish g‘ishchalarndan ustuncha qurish kabi yangi malakalar shakllanadi. Jamoa qurilmalarni qurishda (hayvonot bog‘i, ko‘cha, bolalar bog‘chasi) bolalar bir birlari bilan birga bajaradi. Yuqoridagi malakalarni bolalar turli qurilmalarni yasashda egallab boradilar. Ba’zi qismlarni almashtirib yasash uchun turli mavzular tanlanadi: uylar, transport, ko‘prik. Bu paytda tarbiyachi mavzuni nomlashni bolalarga aytadi. Shundan so‘ng tarbiyachi tayyor qurilmani bolalarga ko‘rsatib, xuddi shunday bajarishlari kerakligini aytadi. Bunday mashg‘ulotlarda bolalar bor bo‘lgan materiallardan mustaqil ravishda konstruktiv vazifalarni bajarishni o‘rganadilar. Bolalarda oldindan, quriladigan materialni oriyentirlash malakasini shakllantirish uning devorchalar qurishyasash mashg‘ulotlarini o‘tkazish mumkin. Dastlabki mashg‘ulotlarda bolalarga oddiy vazifa, ya’ni devorni na’muna orqali qurish vazifasi beriladi. Tarbiyachi ustunchalarni qurish, so‘ng g‘ishtchalarni to‘g‘ri joylashtirishni ko‘rsatadi. Keyingi mashg‘ulotda esa bolalar 2 uy quradilar. Bu vazifa na’munasiz bajaradi. Vazifani shu tariqa berilishi va uning asta-sekin murakkablashtirib borish bolalarni keyingi bo‘ladigan faoliyatga tayyorlab beradi. «Tepalik qurish» mashg‘ulotlarda bolalar avval tarbiyachini na’munasini ko‘rib, tepalikni balandligini belgilab oladilar. Shundan so‘ng bu tepalikdan kaptokchani dumalatib ko‘radilar. Tarbiyachi bolalarga tepalikni baland, pastlikka ko‘ra koptokchalarni tezva sekin dumalatishni tushuntirib beradi. Bolalarga topshiriq beriladi, ya’ni baland tepalik va past tepalik qurish. Bu mashg‘ulotdan bolalar koptokchani tez yoki sekin dumalatish tepalikni baland pastlikga bog‘likligini aniqlaydilar, ya’ni baland tepalikdan koptok tez dumalaydi, past tepalikdan esa sekin dumalaydi. Bunday mashg‘ulotlar bolalarni mustaqil fikrlash qobilyatini o‘stiradi.
Katta guruhlarda qurilish materiallaridan, naborlaridan foydalanish mumkin. Bolalar namuna orqali tasvirlaydilar, tarbiyachi tushuntiradi, sayrda maqsadga qaratilgan kuzatishlar olib borishadi. Tarbiyachi bu metodlar yordamida bolalarda mustaqillikni rivojlantiradi. So‘zlashuv usuli ham bolalarda faollik, mustaqillikni o‘stiradi. Tarbiyachi mavzu nomini aytib namunani ko‘rsatadi (kema). Bolalar modelni kuzatib topshiriqni bajaradilar. Tarbiyachi esa oldindan bir qancha qismlarni to‘playdi va ularni bolalar oldinga qo‘yadi. Topshiriqni bajarayotganda tarbiyachi bolalarga savollar berib, bolalarni mustaqil faoliyatga undaydi. Tarbiyachi bolalarga gapirib berishini o‘rgatgandagina ular o‘zlari o‘ylaganlari bo‘yicha qurilmalarni qurishlari mumkin. Qurilmalarni tahlil qilayotganda shuni ko‘rsatib o‘tish kerakki, bir predmetni turlicha qilib qurish mumkin.