|
Tashkilish bosqichi:
Bolalarni mashg‘ulot maqsadlariga o‘z munosabatini bildirishga dastlabki bilimlaridan foydalanishga qanday o‘rgatiladi?
Asosiy bosqichi.
Bolalar tarzda matn mazmunini yoki yangi mashg‘ulotning mazmunini singdirib oldilar.
Matnni ( mavzuni) anglash qanday nazorat qilinadi?
Mustahkamlash bosqichi.
Bolalar olgan bilimlarini qanday qo‘llashdi?
Yangi bilimlarni qanday qabul qilishdi?
Javobsiz qolgan savollarga javob izlash, masalani yechishga qanday o‘rgatiladi?
Xulosalash:
Mashg‘ulot ohirida qanday xulosalarga kelindi?
Mashg‘ulot tugaganidan so‘ng:
Mashg‘ulotning kelajak maqsadlari qanday bo‘lishi mumkin? Muammo yechimi har tomonlama to‘liq yechimini topish kerakmi?
Dеfеktologiya fanining maqsadi – alohida yordamga muhtoj bolalar uchun diffеrеnsial yoki inkluziv ta’limni tashkil etish uchun zarur shart-sharoitlarni o‘rganish, ulardagi psixofiziologik kamchiliklarni iloji boricha bartaraf etish, tuzatish yoki bilinmaydigan holga kеltirish usullarini bеlgilash va amaliyotda tatbiq etish yo‘llarini tarbiyachi hamda o‘qituvchilarga ko‘rsatib bеrishdan
iborat. Bola rivojlanishidagi kamchiliklar har xil bo‘ladi, ularning ba’zilari batamom bartaraf etiladi, ba’zilari bir qadar tuzatiladi, korrеksiyalanadi, bilinmaydigan holga kеltiriladi, boshqalari esa kompеnsatsiyalanadi. Masalan, bola nutqida og‘ir nuqson bo‘lsa, ilk yoshda to‘g‘ri tashkil etilgan logopеdik chora-tadbirlar ta’sirida ularni to‘liq bartaraf etish mumkin. Boladagi nuqson markaziy asab sistеmasidagi organik kamchiliklar natijasida paydo bo‘lgan bo‘lsa (masalan, aqliy rivojlanishdagi nuqsonlar shun day nuqsonlar jumlasiga kiradi), uni to‘liq bartaraf etib bo‘lmasa ham, biroq kamaytirish, ko‘zga ko‘rinmaydigan, sеzilmaydigan darajagacha tuzatish mumkin. Dеfеktologiya amaliyotida yana shunday nuqsonlar uchraydiki, ularni tuzatib ham, korrеksiyalab ham bo‘lmaydi, masalan, tug‘ma ko‘rlik yoki karlikning ayrim turlari shular jumlasidandir. Bunda ko‘rish analizatorining vazifasini sеzgi organlariga, eshitish analizatorining vazifasini esa ko‘rish analizatoriga yuklash, ya’ni kompеnsatsiyalash, o‘rnini bosish mumkin. Ko‘rish qobiliyati zaif bolalar sеzgi organlariga tayangan holda barmoqlari bilan Brayl shriftidan foydalanadilar. Bunda harf olti nuqta kombinatsiyasi bilan bеlgilanadi. Eshitish qobiliyati zaif bolalar esa imo-ishora, daktil nutqdan, barmoqlar harakati bilan anglatiladigan nutqdan foydalanishlari mumkin. Alohida yordamga muhtoj bo‘lgan bolalar uchun tashkil etilgan ta’lim tizimida birinchi navbatda bolaning talablari o‘rganiladi, ijobiy tomonlari, qobiliyati hisobga olinadi, kamchiliklari o‘rganiladi. Ushbu ta’lim tizimida ma’lum sharoit yaratilishi lozim. Bunga modifikatsiya, kompensatsiya, adaptatsiya, reabilitatsiyalar kiradi. Masalan, agarda bola eshitmasa, uni eshitish apparati bilan ta’minlash; yura olmasa – nogironlar aravachasidan foydalanish, qo‘lida oddiy qoshiq ushlay olmasa, uni boshqa qulay uskuna bilan ta’minlash va boshqalar.
Inkluziv ta’lim bu maxsus yordamga muhtoj bolalar va yoshlar uchun individuallashgan va sharoitga qarab o‘zgaruvchan, g‘amxo‘rlik bilan yondasha oladigan ta’lim
tizimidir. Ushbu ishlar me’yorda rivojlangan bolalar o‘quv
muassasalarida amalga oshiriladi. Inkluziv – jalb etish (включение)
degan ma’noni anglatadi, ya’ni jismoniy yoki ruhiy
rivojlanishida nuqsoni bor bolalarni sog‘lom tengdoshlari bilan
o‘zaro bog‘lanib, birgalikda ta’lim olishidir.
Buni amalga oshirish
uchun har bir bolaga individual yondashish, nuqsonidan
kelib chiqqan holda u uchun qulay sharoit yaratish, kerak bo‘lsa,
dastur va rejani qisman o‘zgartirish va h.k. Yordamga muhtoj
bola uyiga yaqin, o‘ziga qulay maktabgacha tarbiya muassasasi
yoki maktabga qatnaydi. U yerda asosiy ishni tarbiyachi
yoki sinf rahbari amalga oshiradi. Har bir maktabgacha tar20
biya muassasasida yoki maktabda maxsus tayyorlangan resurs
tarbiyachi bo‘lib, u guruh tarbiyachisiga maslahatlar beradi va
ko‘maklashadi: maxsus o‘qitish uskunalari, apparatlari bilan
ta’minlaydi; ota-onalar, o‘qituvchilar bilan tushuntirish ishlari
o‘tkazadi; dars jadvali, dasturga, kerak bo‘lsa o‘zgartirishlar
kiritadi, ularni asoslab beradi; tarbiyachi va o‘qituvchilarni
malakasini oshiradi, bilim mahoratini boyitadi; sog‘liqni saqlash
xizmatlarini tashkil etadi, qulay psixologik muhitni yaratadi.
Jismoniy yoki ruhiy rivojlanishida nuqsoni bo‘lgan bolani oddiy
bog‘cha yoki maktabga joylashtirish integratsiya yo‘lidagi birinchi
qadam. Ta’lim integratsiyasining turli shakllari va darajalari
mavjud.
Jismoniy integratsiyada nogiron va sog‘lom bola
orasidagi jismoniy tafovut iloji boricha kamaytirilishi lozim.
Buning uchun maxsus sinf yoki bo‘lim tashkil etilishi mumkin.
Funksional integratsiyada
nogiron va sog‘lom bola orasidagi
funksional tafovut iloji boricha bartaraf etilishi lozim. Buning
uchun alohida yordamga muhtoj bolalarni musiqa, san’at, dramatik
to‘garak va sportga jalb etish foydalidir.
Ijtimoiy integratsiya ijtimoiy tafovutni kamaytirishga, nogiron
va me’yorda rivojlangan bolalarni o‘zaro do‘stlashishga, bir-biriga
hurmat bilan qarashga undaydi, me’yorda rivojlangan bolalarni
muruvvatli bo‘lishga o‘rgatadi. Jamiyat nogiron kishilarga to‘g‘ri
munosabatda bo‘lishi kerak. Konstitutsiyamizdagi barcha bandlar
ular uchun ham taalluqli. Har qanday ta’lim integratsiyasi inkluziv
ta’lim sifatini oshiradi. Inkluziv ta’lim markazida jismoniy
yoki ruhiy rivojlanishida nuqsoni bor bola turadi, unga har tomonlama
g‘amxo‘rlik ko‘rsatiladi.
Integratsiyalashgan – mujassam, ajratib bo‘lmaydigan qism
degan ma’noni bildiradi. Har bir bola ta’limga jalb etilishi
lozim. Integratsiyalashgan jamiyatda barchalar teng huquqqa
ega, bu yaxlit jamiyatdir. Inkluziv ta’lim tufayli jamiyat
integratsiyalashgan jamiyatga aylanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
