Maktabgacha ta’lim metodikasi kafedrasi sharipova baxtigul

Tajriba  sinov.  Pedagogik  tajriba  sinovi  tushunchasi  ko‟p  qirralidir. 

Pedagogik  tajribaning  keng  ma‟nosi  –  ta‟lim  va  tarbiya  amaliyotidir,  ya‟ni 

maktabgacha  ta‟lim  muassasalarida  olib  boriladigan  ta‟lim-tarbiya  ishlari  qay 

darajada  amalga  oshirilayotganini  o‟rganishdir.  Pedagogikaning  ko‟pchilik 

muammolarini  hal  etish  uchun  real  vujudga  kelayotgan  ta‟lim-tarbiya  jarayonini 

o‟rganish,  tarbiyachilarning  ijodiy  kashfiyotlarining  nazariy  asosda  idrok  etish  va 

ishlab 

chiqish, 

ya‟ni 

ilg‟or 

zamonaviy 

texngologiyalarni, 

tajribalarni 

umumlashtirish  va yoyish g‟oyat katta ahamiyatga  egadir. 

Tajriba  sinovi  natijasida,  olingan  faktik  materiallar  natijalanadi,  sxema, 

diagramma,  grafikada  aks  ettiruvchi  matematik  usul  ham  qo‟llaniladi.  Ekologik 

ta‟lim-tarbiyada,  tajriba  tadqiqotlari  olib  borishning  asosiy  usullarini  bilish  ijodiy 

ishlaydigan  tarbiyachiga  uni  qiziqtiruvchi  sohada  mustaqil  ilmiy  tajriba  sinovining, 

izlanishni  olib  borishda,  boshqalarning  tajribasini  o‟rganish  va  baholashda  yordam 

beradi.  Bolalar  hodisalarni,  narsa  va  hodisalar  o‟rtasidagi  aloqa  hamda 

munosabatlarning 

sabablarini 

aniqlashlari 

uchun 

elementar 

tajribalardan 

foydalaniladi,  biroq  bunda  boshqa  usullardan  (kuzatishlar,  evristik  suhbat) 

foydalanishning  imkoni  bo‟lmasligi  mumkin.  Tajriba  shartining  muhokamasi 

tarbiyachi  rahbarligi  ostida  o‟tadi.  Tajribaning  hamma  shartlari  tenglashtirilishi  va 

faqat  ulardan  bittasi  –  tajribaning  natijasiga  ta‟sir  etadigan  alohida  ajratilishi, 

bolalarga  ko‟rsatilishi  hamda  ular  tomonidan  tushuntirilishi  lozim.  Tajriba  uzoq 

muddatli  qiyoslanadigan  yoki  qisqa  muddatli  kuzatish  tarzida  o‟tkazilishi  mumkin. 

Uzoq  muddatli  qiyoslanadigan  kuzatishda  natijalar  kechiktirilganligi  tufayli 

tajribaning  ayrim  alohida  xarakterli  bosqichlari  surat  (rasm)  sxemalarida  qayd 

---

 

44 

qilish  lozim.  Agarda  vazifa  qisqa  muddatli  kuzatish  jarayonida  hal  etiladigan 

bo‟lsa,  tajriba  natijalari  darhol  muhokama  etiladi,  bolalar  bilan  birgalikda  tajriba 

o‟tadigan  sharoit  analiz  qilinadi,  natijalar  qiyoslanadi,  xulosalar  chiqariladi.  Uzoq 

muddatli  xarakterdagi  tajriba  davomida  tarbiyachi  bolalarning  qiziqishlarini  sodir 

bo‟layotgan  o‟zgarishlarga  jalb  qilib  turadi,  ularni  nima  uchun  tajriba 

o‟tkazilayotganligini  anglashlariga  olib keladi. 

Tajribaning 

yakunlovchi 

payti 

olingan 

tajribalar  asosida  xulosalar 

chiqarishdir.  Tarbiyachi bolalarni  mustaqil  xulosalar  chiqarishga  undaydi.  

Tajribalarni  tashkil  etish  jarayonida  tirik  obyektlarni  halok  bo‟lishiga  olib 

kelmaslik,  ularning  hayotiy  muhim  ko‟rinishlarini  buzmaslik  kerak.  Shuning  uchun 

ham  sezilarli  o‟zgarishlar  paydo  bo‟lishi  bilanoq  (masalan,  qorong‟i  joyda 

o‟simliklarning  nihollari  sarg‟ayadi  va  yotib  qoladi)  sharoitni  darhol  o‟zgartirish 

lozim.  Tajriba  yakunida,  o‟zgarishlar  aniq  bo‟lib  qolganda,  tarbiyachi  bolalarga 

o‟simliklarni  qiyoslashni  va xulosalar  chiqarishni  taklif  qiladi. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

 

45