Мактабгача таьлим муассасалари тарбияланувчиларининг ақлий тафаккурини шакиллантиришда инноватцион технологияларнинг ўрни

Basseyn parametrlari va harorati, mashg’ulotlar davomiyligi va davriyligi 
 
O‘chamlari 
(m) 
Chuqurligi 
(м) 
Suv 
harorati 
(°С) 
Haftada mashg‘ulotlar soni 
Mashg‘ulot davomiyligi 
(daq.) 
3 X 7 
0,5-0,6 
30-31 
2 
30-45 
 
 Tadqiqot natijalari va ularning muhokamasi. 
4-7 yoshli maktabgacha yoshdagi bolalarni suzishga o‘rgatish tadqiqot dasturi shug‘ullanuvchilarning o‘quv yili 
davomida ko‘krakda krol hamda chalqancha krol usulida suzishni o‘zlashtirishni nazarda tutadi. Asosiy uslubni 
quyidagilar tashkil qiladi: 
а) o‘rgatishning yahlit va qismlarga bo‘lib o‘rgatish uslubi; 
b) ko‘krakda krol hamda chalqancha krol usulida suzish texnikasini parallel va ketma-ket o‘rgatish uslubi. 
Yengillashtirilgan sharoitda suzish harakatlarini o‘rganish bizning o‘rgatish dasturimizda tayanch hisoblanadi va 
elementlar bo‘yicha harakatlarni hamda suzish taxtachasi ko‘rinishidagi harakatlanuvchi tayanch bilan ―bog‘lam‖ larni 
bajarishni o‘z ichiga oladi. Suzishning krol usullarini o‘rganish kokrakdagi holatdan boshlanadi.
Chalqancha suzish dastur mashg‘ulotlariga shug‘ullanuvchilar suzuvchining ko‘krakda suzishida ishchi holatni 
o‘zlashtirganidan so‘ng kiritiladi. 
Maktabgacha yoshdagi bolalarni suzishga o‘rgatishning butun jarayoni 4 bosqichga bo‘linadi. Birinchi 
bosqichda suv muhitini o‘zlashtirish va suv muhiti bilan tanishish amalga oshiriladi. Ikkinchi bosqichda ko‘krakda krol 
va chalqancha krol usullarida sportcha suzish elementlari bilan tanishish va suzuvchi ishchi holati egallanadi. Uchinchi 
bosqichda elementlar bo‘yicha suzish texnikasi ―bog‘lamlar‖ o‘zlashtiriladi. To‘rtinchi bosqichda harakatlarni yahlit 
usulga birlashtirish amalga oshiriladi. 
Ko‘krakda krol va chalqancha krol usulida suzish harakatlarini o‘rganishga yo‘naltirilgan mashqlar nisbati 1-
rasmda taqdim qilingan. O‘rgatishning barcha bosqichlarida ko‘krakda holatdagi bajariladigan mashqlar chalqancha 
holatda bajariladigan mashqlarga nisbatan ko‘proq vaqt egallaydi.
1-rasm. O‘rgatishning har xil bosqichlarida ko‘krakda krol va chalqancha krol usulida suzishni o‘rganish uchun 
mashqlar nisbati. 

---

346 
Bu o‘rganilayotgan harakatlar va suvga kirishda mutanosiblik bilan bog‘liq murakkab nafas olish varianti bilan 
asoslanadi.
Maktabgacha yoshdagi bolalar hayotida o‘yinlar yetakchi o‘rin egallaydi, shuning uchun ko‘plab mashqlarni 
bajarish asosini o‘yin yoki musobaqa elementlari tashkil qiladi (2-rasm). 
2-rasm. Maktabgacha yoshdagi bolalarni suzishga o‘rgatishning har xil bosqichlarida mashq va o‘yinlarning 
nisbati. 
Suvni o‘zlashtirish bosqichida o‘rgatishning o‘yin shakllari ko‘plab suzish ko‘nikmalarini o‘rganishda 
foydalanildi, ko‘plab mashqlarni bajarish o‘yin yoki musobaqaga aylanib ketdi. Quyida taqdim qilingan rasmda 
mashg‘ulotlarda ko‘ngilochar mashqlar va o‘yinlar ulushi muntazam pasayib borganini ko‘rish mumkin. Bu o‘z o‘rnida 
mashg‘ulotlarda o‘rgatish mashqlari sonining oshishi bilan asoslanadi.
Elementlar va to‘liq koordinatsiya bo‘yicha suzish nisbatlari ham har xil bosqichlarda o‘zgarib bordi. Ikkinchi 
bosqichda elementlar bo‘yicha suzish 100% ni tashkil qildi. To‘rtinchi bosqichda bu ko‘rsatkichlar tenglashdi: 50% 
elementlar bo‘yicha suzish va 50% to‘liq koordinatsiya bilan suzish. 
O‘rgatishning to‘rtinchi bosqichida suzish harakatlari texnikasini o‘zlashtirish va takomillashtirish 
vazifalarning 40% ini tashkil qiluvchi uzluksiz uslubda bajariladigan mashqlarning oshishiga olib keladi.
O‘quv yili davomida 4-7 yoshli maktabgacha yoshdagi bolalarning umumiy suzish hajmi dinamikasi o‘rgatish 
bosqichi va shug‘ullanuvchilar yoshiga bog‘liq. Ikkinchi bosqichda ko‘proq suzish hajmi tayyorgarlik guruhida, kamroq 
suzish hajmi esa o‘rta guruhda kuzatildi. Uchinchi bosqichda mashg‘ulotlarga ko‘krakda va chalqancha uzluksiz suzish 
elementlar va ―bog‘lamlar‖ bo‘yicha suzish qo‘shiladi va bu kelajakda suzish hajmining ortishini ta`minlaydi. 
O‘rgatishning to‘rtinchi bosqichida suzish hajmi ko‘krakda krol va chalqancha krol usullarida to‘liq 
koordinatsiya bilan suzishni takomillashtirish hisobiga o‘zining maksimal kattaligiga yetadi. 
Xulosa.Barcha o‘rgatish bosqichlarida har xil yoshdagi bolalar suzish hajmi har xil bo‘ladi. Ko‘proq hajm 
kattaliklarini 6-7 yoshdagi bolalar va kamroq hajm kattaliklarini 4-5 yoshdagi bolalar namoyish etadi. Kokrakda krol va 
chalqancha krol holatda suzish hajmi kattaliklari bir-biriga nisbatan bogliqligi qarama-qarshi va maktabgacha yoshdagi 
bolalar jismoniy va texnik tayyorgarligini kompleks rivojlantirishni ta`minlaydi. 
Suv muhiti bilan tanishish va suvni o‘zlashtirih bosqichida o‘rgatishning o‘yin usulini qo‘llash va yahlit 
suzishga olib keluvchi muntazam masofa uzunligini hamda qismda takrorlanishlar sonini oshirish mashqlarini ko‘p 
marta bajarish maktabgacha yoshdagi bolalarning barcha yosh guruhlariga, ayniqsa, 6-7- yoshdagi bolalarga nisbatan 
mos ekanligi yuzaga keldi. Barcha suzish mashqlari avval quruqlikda immitatsiya qilindi, keyinchalik harakatsiz 
tayanchda (basseyn devori, basseyn zinachasi) foydalanildi, faqat keyingina suzish taxtachasi ko‘rinishidagi harakatli 
tayanchdan foydalanib harakatlar bajarildi.