Мактабгача таьлим муассасалари тарбияланувчиларининг ақлий тафаккурини шакиллантиришда инноватцион технологияларнинг ўрни

 
ЁШЛАРДА СОҒЛОМ ТУРМИШ ТАРЗИНИ ШАКЛЛАНТИРИШДА
ЖИСМОНИЙ МАДАНИЯ ВА СПОРТНИНГ ЎРНИ 
 
АЗИМОВ Л.А., БухДУ 
Турмушда жисмоний соғломлик муҳим ҳаѐтий эҳтиѐж ҳисобланади. Ўзбекистон тараққиѐт йўлида 
катта қадамлар билан олға бормоқда. Буни Республикамизнинг жуда кўп тармоқлари каби халқаро спорт 
майдонларида эришаѐтган улкан муваффақиятлари ва ютуқлари билан тенглаштириш мумкин. Ўрта Осиѐ ва 
бошқа халқларнинг иқтисодий, савдо, тижорат, маданият ва бошқа соҳалардаги ўзаро алоқалари ва
ҳамкорликлари умуминсоний қадриятлар, тафаккур ва жисмоний жиҳатдан юқори маданиятга эришишга катта
ҳисса қўшмоқда.
Ўқувчи-ѐшларнинг жисмоний маданият соҳасидаги комиллигини ўстириш, уларнинг ўзаро 
меҳрибонлилиги, дўстлигини тарбиялашда миллий қадриятлар, маънавий-маърифий тадбирлар билан бир 
қаторда жисмоний тарбия ва спорт ўз ўрнига эгадир. Маданият ва анъанавий байрамлар, маросимлар ва турли 
хил оммавий соғломлаштириш ва спорт тадбирлари мазмунида урф-одатларимиз ва халқаро маданият 
намуналари мужассамлашиб, улар тобора бойиб бормоқда. Жисмоний ҳаракатлар турли ѐшдаги болалар учун 
турли ҳолатдаги юкламалар берилади. Албатта, уларнинг ўзлари мустақил жисмоний машқлар билан 
шуғулланганда катталар эътиборли бўлишлари керак. Баъзида ўсадиган даврда оғир тошларни кўтариш 
оқибатида бўйнинг ўсишига салбий таъсир этиш мумкин. Ўсиш даври ўғил болаларда ўрта ҳисобда 21 ѐшгача 
деб олинса, қиз болаларда 18 ѐшгача белгиланган. Айнан шу ѐшларда иложи борича оғир юкларни 
кўтармаслик ва тош кўтариш машқлари билан шуғулланмаганлари маъқул. Ўсиб келаѐтган организмга бундай 
оғир юклар умуртқа поғонаси оралиғидаги дискларни эзилишига ва бўй ўсишига тўсқинлик қилиши мумкин. 
Мактаб, лицей ва коллежда олиб борилаѐтган жисмоний тарбия дарслари мобайнида ҳам ўқитувчи 
ўқувчиларнинг фаол ҳаракатини таъминловчи машқларни бериши ва бу машқлар билан мунтазам 
шуғулланишларини эслатиб туришлари лозим. Кам ҳаракатлилик ѐшларда турли хил салбий ҳолатларни 
келтириб чиқаради, яъни семириб кетиш, қадди-қоматнинг бузилиши. Модда алмашинувининг бузилиши ва 
бошқалар. Бунда ота-она ўсмир йигит-қизларини соғлигига нисбатан бефарқ бўлмасликлари, уларни турли 
юқумли касалликлар таъсиридан сақлашлари, ўсмир йигит-қиз томонидан соғлиғига шикояти бўлса, уларни 
албатта тиббий кўрикдан ўтказишлари, аниқланган касаллик бўйича даволатиб, соғлиғини тиклашлари учун 
ѐрдам беришлари зарур. Лекин келиб чиқадиган касалликларни олдини олишда фаол ҳаракатнинг ўрни 

---

279 
катталигини тушунтириб ўтишлари керак. Демак, ўғил ва қиз болаларнинг жисмоний тарбия дарслари ва баъзи 
спорт машғулотлари ҳамда ўйинларини биргаликда ўтказиш, уларда ўзаро яхши муносабат, ҳурмат каби 
тарбиявий жараѐнларни ҳам амалга оширишни тақозо етади. Жисмоний маданиятни ўзига сингдириш ва 
баркамолликка етишиш йўлларини оила, маҳалла ва ўқув муассасаларида ҳамкорликда олиб бориладиган 
тарбиявий ишларнинг таъсири деб билиш лозим. Бунинг учун эса аввало жисмоний маданият тадбирларини 
қизиқарли равишда ташкил қилиш, уларга кенг оммани жалб этиш лозим бўлади.