Makroiqtisodiyotning yuzaga kelishi: klassik maktab vakillarining iqtisodiy qarashlari

Shu bilan U.Petti er bahosini aniqlash bilan bog’liq bo’lgan muammoni echib berishga uringan. Lekin bu erda ham olim mazkur muammoni hal etishda yuzaki yondashdi. Uningcha, erning bahosi bir yillik muayyan miqdordagi rentaga teng bo’lishi kerak. Ammo u bu miqdorni ilmiy jihatdan aniqlab bera olmadi, ya’ni erning bahosini keltirib chiqarish uchun bir yillik rentani ko’paytirish mumkin bo’lgan sonni topa olmadi. Bu savolni echish uchun U.Petti rentani 21 yilga ko’paytirishni tavsiya etadi. Negaki, uning tasdiqlashicha, faqat uch avlod vakillari: buva (50 yosh), o’g’il (28 yosh) va nevara (7 yosh) - birgalikda 21 yil yashashlari mumkin. Shuning uchun muayyan er uchastkasining qiymatini tashkil etuvchi bir yillik renta summasi o’sha uch avlod kishilarining birgalikda yashash yiliga teng bo’lishi kerak. Shu sababli erning qiymati ham taxminan shuncha miqdordagi yillik rentalarning summasiga teng.

• Shu bilan U.Petti er bahosini aniqlash bilan bog’liq bo’lgan muammoni echib berishga uringan. Lekin bu erda ham olim mazkur muammoni hal etishda yuzaki yondashdi. Uningcha, erning bahosi bir yillik muayyan miqdordagi rentaga teng bo’lishi kerak. Ammo u bu miqdorni ilmiy jihatdan aniqlab bera olmadi, ya’ni erning bahosini keltirib chiqarish uchun bir yillik rentani ko’paytirish mumkin bo’lgan sonni topa olmadi. Bu savolni echish uchun U.Petti rentani 21 yilga ko’paytirishni tavsiya etadi. Negaki, uning tasdiqlashicha, faqat uch avlod vakillari: buva (50 yosh), o’g’il (28 yosh) va nevara (7 yosh) - birgalikda 21 yil yashashlari mumkin. Shuning uchun muayyan er uchastkasining qiymatini tashkil etuvchi bir yillik renta summasi o’sha uch avlod kishilarining birgalikda yashash yiliga teng bo’lishi kerak. Shu sababli erning qiymati ham taxminan shuncha miqdordagi yillik rentalarning summasiga teng.
• Shu bilan birga, uning er bahosini aniqlashdan kelib chiqadigan ssuda kapitali bilan erdan olinadigan yillik renta o’rtasidagi o’zaro bog’liqlik g’oyasi iqtisodiy fikrlarning rivojlanishida ijobiy rol o’ynadi. Buni keyinchalik K.Marks qayd qilib o’tadi. Ma’lum ma’noda xuddi shunday fikr Y.Shumpetrning iqtisodiy qarashlarida ham uchraydi. Uningcha, birorta kapitalist er uchastkasini ushbu uchastkadan olinishi mumkin bo’lgan rentaga teng foiz keltirishi mumkin bo’lgan pul summasidan yuqori ham, past ham baholashi mumkin emas. Bironta er egasi o’z uchastkasini undan olinadigan rentaga teng foiz keltiruvchi pul summasidan kamiga sotmaydi. Ammo u o’sha summadan ko’pini ham ololmaydi, negaki bunday summani to’lashga rozi bo’lgan kapitalistga birdaniga juda ko’p er uchastkalari taklif qilinadi.