"makroiqtisodiyot"

Aholi o'sishining ta'siri aholining o'sish 
darajasiniortishi  n
1 
dan  n
2 
ga  o’zgarishi 
eskirish  va  aholini  o’sishini  yuqori 
tomonga siljitadi.Yangi barqaror holat k
2
* 
dastlabki  kapital  holati  k
*
1
  ga  qaraganda 
kishi  boshiga  kapital  darajasi  kamroq 
bo’ladi.  Shunday  qilib,  Solou    modeli 
aholi  o'sishining  yuqori  sur'atlari  bilan 
iqtisodiyotda  ishchi boshiga kapitali past 
darajada bo’lishini va shuning uchun ham 
daromad  kam  bo'ladi  deb  taxmin 
qilmoqda.
 
Ishchi boshiga kapital, k
 
Investitsiya 
samaradorligi
 
RASM    12.10 

---

161 
 
Ikkinchidan, aholining o`sishi nima uchun bazi mamlakatlar boy boshqalari 
kambag`alligi  uchun  bizga  boshqa  bir  tushunishni  beradi.aholi  o`sishi  ortishini 
natijalarini  muhokama  qilaylik.  12-2  rasmda  ko`rinib  turibdiki  n1  dan  n2  ga 
aholining  o`sish  darajasi  kuchayishi  aholi  jon  boshiga  to`g`ri  keladigan  kapitalni 
k*1  dan  k*2  darajada  barqaoro  holatni  kamaytiradi.  Chunki  k*  kamroq  bo`ladi, 
chunki  y*=f*(k*)aholi  jon  boshiga  to`g`ri  keladigan  ishlab  chiqarish  ham 
kamayadi.    Shuning  uchun  Iqtisodiy  o`sishning  Solou  modelida  yuqori  suratda 
aholisi  o`sgan  mamlakatlarda  aholi  jon  boshiga  to`g`ri  keladigan  YAIMning 
miqdori  kamayishi  bashorat  qilinadi.  Aholini  o`sish  darajasi  o`zgarishi  tejash 
darajasini  o`zgarishiga  o`xshash,  aholi  jon  boshiga  to`g`ri  keladigan  daromad 
natijasi  bor  ammo  aholi  jon  boshiga  to`g`ri  keladigan  daromad  darajasi  barqaor 
holatda o`sishga tasir qilmaydi. 
Nihoyat  kapital  darajasining  oltin  qoidasi  (istemolni  maksimallashtirishda)  
ko`rsatgich  aholining  o`sishiga  tasir  qiladi.  Bu  mezonning  o`zgarishida  aholi  jon 
boshiga to`g`ri keladigan istemol quyidagiga teng. 
c =y – i. 
Chunki  barqaror  holatda  ishlab  chiqarish  hajmi  f(k*)  va  barqaror  holatda 
investitsiya    + n)k* bo`ladi, biz arqaror holatda istemol darajasini quyidagicha 
ifodalaymiz. 
c* =f (k*) - (  + n)k* 
oldingidek  ulkan  kelishuvdan  foydalanib  istemolning  maksimal  darajasi  k* 
ni o`z ichiga oladigandek formula. 
MPK =  -  n, 
Yoki mos ravishda 
MPK –  = n. 
Barqaror  holatda  oltin  qoida  kapitalning  marjinal  mahsuloti  sof  eskirishda 
aholining o`sish darajasiga tengdir. Butun dunyo bo`ylab aholining o`sishi. 
1.  Solou  o’sish  modeli  uzoq  muddatda  iqtisodiyotning  jamg’arish  darajasi 
ko’rsatkichlari capital hajmining miqdorini va ishlab chiqarish darajasini tasvirlab 
beradi.  Jamg’arishning  yuqori  darajasi  kapitalning  yuqori  darajasi  va  ishlab 
chiqarish hajmining yuqori bo’lishiga bog’liqdir.  
2.  Solou  modelida  jamg’arish  darajasining  kuchayishi  aholi  jon  boshiga 
to`g`ri  keladigan  daromadga  ta’sir  qiladi:  bu  ma’lum  bir  vaqtda  tez  o’sish  davri 
bo’ladi,  ammo  oxir  oqibatda  yangi  barqaror  holatga  sekinlik  bilan  o’sish  orqali 
erishiladi.  Shuning  uchun  yuqori  osish  darajasining  davom  etishiga  qaramay 
barqaror  holatda  ishlab  chiqarish  hajmining  baland  bo’lishi  iqtisodiy  o’sishni 
jamg’arma yatishga sabab bo’la olmaydi.  

---

162 
 
3. Barqaror holatda iste’molning yuqori bo’lgan kapital darajasi “Oltin qoida 
dajasi”  deb  ataladi.  Agar  iqtisodiyotda  barqaror  holatda  oltin  qoidaga  qaraganda 
ko’proq kapital bo’lsa o’shandan keyin jamg’arish darajasining kamayishi keying 
vaqt  davomida  iste’molni  oshiradi.  Va  aksincha,  agar  iqtisodiyotda  barqaror 
holatda  Oltin  Qoidaga  qaraganda  kapital  kamroq  bo’lsa  o’shandan  keyin  Oltin 
Qoida  darajasiga  erishish  investitsiyani  kuchaytiradi  va  shu  tariqa  joriy  avlod 
uchun iste’mol kamroq bo’ladi. 
4. Solou modeli hayot tarsi standartlarining uzoq muddatli ko’rsatkichlarida 
aholining  o’shini  iqtisodiy  darajasini  tasvirlaydi.  Solou  modeliga  ko’ra,  aholi 
o’sish  darajasining  yuqori  bo’lishi  aholi  jon  boshiga  to`g`ri  keladigan  ishlab 
chiqarish va kapitalning barqaror holatini kamroq bo’lishini taqozo etadi. Boshqa 
nazariyalar  aholi  o’sishining  boshqa  natijalariga  alohida  e’tibor  beradi.  Maltus 
aholi o’sishini oziq-ovqat ishlab chiqarish uchun zarur bo’lgan tabiiy resusrslarga 
tanqis bo’lishini taklif qilgan; Kremer ko’p aholini texnologik taraqqiyot jarayonini 
kuchaytirishini ta’klidlaydi. 
 
        13-Mavzu. IQTISODIY O’SISHNING NEOKLASSIK MODELI