"makroiqtisodiyot"

 
                    2.  A.Smitning mutlaq  ustunlik nazariyasi. 
Shu  paytga  qadar  yuzaga  kelgan  barcha  xalqaro  savdo  nazariyalari  xalqaro 
savdoni  erkinlashtirish  barcha  mamlakatlar  uchun  foyda  keltiradi  degan  fikrni 
ilgari  suradi.  Erkin  tashqi  savdoning  zarurligi  va  foydaliligi  to’g’risida  dastlabki 
nazariyalardan  biri  A.Smitning  mutlaq  ustunlik  nazariyasidir.  Bu  nazariyaga 
ko’ra  har  bir  mamlakat  undagi  mavjud  sharoitlar  va  resurslar  o’ziga  xosligiga 
tayangan holda ma’lum bir tovarni eng kam xarajatlar hisobiga (yoki vaqt birligida 
bu  tovarni  eng  ko’p)  ishlab  chiqirish  imkoniyatiga  ega.  Shunday  ekan  mamlakat 
mutlaq  ustunlikka  ega  bo’lgan  tovar  ishlab  chiqarishga  ixtisoslashadi  va  ushbu 
tovarning o’z  iste’molidan  ortiqcha qismini sotadi  hamda  boshqa  tovarlarni sotib 
oladi. Chunki bu tovarlar ularni ishlab chiqarishda mutlaq ustunlikka ega bo’lgan 
davlatlarda  ancha  arzon  ishlab  chiqarilgan  bo’ladi.  Natijada  har  ikki  davlat  ham 
kam resurs sarflab ko’proq mahsulotga ega bo’ladi.  

---

204 
 
Masalan, 
O’zbekiston 
asosan 
paxta 
mahsulotlarini 
etishtirishga 
ixtisoslashganligi  uchun  boshqa  mahsulotlarga  nisbatan  ko’proq  shunga  e’tiborni 
qaratish  lozim.  Chunki,  O’zbekiston  qishloq  xo’jaligi,  ob-havosi  va  qolaversa, 
butun  respublika  sharoiti  paxta  etishtirishga  moslashgan  va  unga  kam  miqdorda 
mehnat va moliyaviy resurslarni sarf qilib, yuqori hosil olish texnologiyasiga ega. 
Shuningdek, boshqa mamlakatlar ham o’zi ixtisoslashgan sohaga ko’proq e’tiborni 
qaratishsagina  dunyo  bo’yicha  ko’proq  mahsulot  ishlab  chiqariladi  va  xalqaro 
savdoda  ham  katta  muvaffaqqiyatlarga  erishish  mumkin.  Demak,  shu  yo’l  bilan 
dunyo aholisining talablarini maksimum qondirish imkoniyatiga erishiladi. 
Ammo    qaysidir  mamlakat  hech  qaysi  mahsulot  ishlab  chiqarish  bo’yicha 
dunyoda mutlaq ustunlikka ega bo’lmasligi mumkin. Bu esa shu mamlakat hamma 
tovarlarni  chetdan  keltiradi-mi  degan  savolni  tug’diradi.  Agar  shunday  bo’lsa 
importni  bu  mamlakat  qaysi  mablag’lar  hisobiga  moliyalashtiradi.  Bu  savolga 
javob berish borasida mutlaq ustunlik nazariyasi boshi berk ko’chaga kirib qoladi.