Makroiqtisodiyot o`quv-uslubiy majmua

10.2. Pulga talabning klassik nazariyasi.
Pulning miqdoriy nazariyasi pulga bo`lgan talabni almashinuv tenglamasi yordamida aniqlaydi:
M · V = P · Y
Bu yerda: M – muomaladagi pul miqdori; V – pulning aylanish tezligi; P – baholar darajasi (baho indeksi); Y – real YaIM.
Pulning aylanish tezligi, iqtisodiyotda bitimlar tarkibi nisbatan barqaror bo`lganligi uchun ham doimiy kattalik deb qabul qilinadi. Ammo bank tizimiga hisob-kitoblarni tezlashtiruvchi texnik vositalar joriy qilinishi natijasida u o`zgarishi mumkin. V doimiy bo`lgan sharoitda almashtirish tenglamasi quyidagicha bo`ladi: M · V* = P · Y (Fisher tenglamasi), bundan:
P · Y M= -----------
V*
P · Y – nominal YaIM miqdorini bildirishini va doimiy miqdorligini hisobga olsak, muomala uchun zarur bo`lgan pul miqdori ishlab chiqarilayotgan tovarlar va xizmatlar miqdori va ularning bahosi o`zgarishlariga, boshqacha aytganda, nominal YaIM o`zgarishiga bog`liq. Muomaladagi pul massasining o`zgarishi, klassik nazariyaga ko`ra, Y sekin o`zgarishi tufayli asosan baholar darajasiga ta‘sir ko`rsatadi. Bu holat ―pulning neytralligi‖ nomini olgan.
Monetaristlar qoidasiga ko`ra hukumat pul massasining o`sish sur‘atini, real YaIMning o`rtacha o`sish sur‘ati darajasida ta‘minlab tursalar iqtisodiyotda baholar darajasi barqaror bo`ladi.
Fisher tenglamasidan tashqari bu tenglamaning boshqa bir shakli Kembrij tenglamasidan ham keng foydalaniladi: M=k*PY
Bu yerda: k= 1/V – pulning aylanish tezligiga teskari miqdor. k - koeffitsientni nominal pul miqdori (M)ning daromadlar (P·Y)dagi ulushini
ko`rsatadi.
Kembrij tenglamasi turli darajada daromadli bo`lgan turlicha moliyaviy aktivlar mavjudligini va daromadni ularning qaysi biri ko`rinishida saqlashni tanlash imkoniyati mavjudligini ko`zda tutadi.
Pulga real talab quyidagi ko`rinishda hisoblanadi:
(M/P) D = k Y
Bu yerda: M/R – ―real pul qoldig`i‖, ―pul mablag`larining real zahirasi‖ deb nomlanadi.