Makroiqtisodiyot” O‘quv-uslubiy majmua

m = --------- = -----------
ΔA 1- MPC
Demak iste’molga chegaralangan moyillik qancha katta bo‘lsa multiplikator samarasi ham shuncha yuqori bo‘ladi.
Multiplikatorning matematik mohiyati cheksiz kamayib boruvchi geometrik progressiyani anglatadi, ya’ni m=1+b+b¹⁺b²⁺b³⁺b⁴⁺…+bⁿ, bu yerda b=MPC. Tenglikning ikki tomonini b ga ko‘paytiramiz: mb=b+b²⁺b³⁺b⁴⁺…+bⁿ⁺¹
Endi birinchi tenglamadan ikkinchisini ayiramiz:
m-mb=1-bⁿ⁺¹ , m(1-b) =1-bⁿ⁺¹
Hisob kitob natijalarini quyidagicha tasvirlaymiz:
m = ( ⁿ⁺¹⁾ / (1-b)
b kasr son va bⁿ⁺¹ nolga juda yaqin bo‘lgani uchun
m = 1/ (1-b ) tenglik to‘g‘ri bo‘ladi.
Avtonom xarajlar multiplikatori miqdorining katta yoki kichikligi budjet soliq siyosati samaradorligiga ta’sir ko‘rsatadi. Davlat o‘z xarajatlarini oshirayotganda, yoki investitsiya xarajatlarini oshirish choralarini ko‘rayotganda, bu xarajatlar jami talabni qancha miqdorga oshirib yuborishi mumkinligini hisobga olishi zarur.


7.5. Retsession va inflatsion uzilish.
Agarda ishlab chiqarishning haqiqiy hajmi (U0) potensial (U*) hajmidan kam bo‘lsa, jami talab samarasiz hisoblanadi. Ya’ni, AD=AS tenglikka erishilgan bo‘lsada, yalpi xarajatlar miqdori resurslarining to‘liq bandligi darajasini ta’minlamaydi. Yalpi talabning etishmasligi iqtisodiyotga depressiv ta’sir ko‘rsatadi.

7.3-rasm. Ishlab chiqarishning haqiqiy va potensial hajmi o‘rtasidagi retseession uzilish²⁶
YaMM (YaIM)ni to‘liq bandlilikning noinflatsion darajasiga qadar o‘stirish uchun jami talab (jami xarajatlar) ko‘paytirilishi zarur bo‘lgan miqdor retsession uzilish deyiladi (7.3-rasm).
Ishlab chiqarishda to‘liq bandlikka erishish va retsession uzilishni yo‘qotish uchun jami talabni rag‘batlantirish va muvozanatni «A» nuqtadan «V» nuqtagacha surish lozim. Bu yerda muvozanatli yalpi daromadning o‘sishi ΔU quyidagiga teng bo‘ladi: