Makroiqtisodiyot” Ma’ruzalar matni O’zbekiston Respublikasi Okiy va O’rta

Iqtisodiyotni bashorat qilish qiyin ish

Iqtisodiy siyosatning natijalari faqat muayyan vaqt oraliqlari orqali namoyon bo’lganligi sababli, barqarorlashtirish siyosatini muvaffaqiyatli o’tkazish uchun kelgusidagi iqtisodiy vaziyatni oldindan ko’rish zarur. Yarim yoki bir yildan so’ng iqtisodiyot ko’tarilish yoki pasayish holatida bo’lish-bo’lmasligini bilmay turib, ushbu paytda yalpi talabni yo kengaytirish, yoki qisqartirishga yo’naltirilgan iqtisodiy siyosatni to’g’ri tanlash mumkin emas. Afsuski, iqtisodiyot haqidagi bilimlarning hozirgi darajasida, unda yuz berayotgan jarayonlarni ko`pincha oldindan aytib bo’lmaydi.
Oldindan bashoratlashni uslublaridan biri ilgarilovchi ko’rsatkichlar indekslarini qo’llashga asoslangan. IX-bobda muhokama qilganimizdek, ilgarilovchi ko’rsatkichlar indesklari iqtisodiyotning oldindan o`zgarishini ko`rsatadi. Ilgarilovchi ko’rsatkichlar indeklarining keskin tushib ketishi kelgusi oylarda pasayish sodir bo`lishi mumkinligi haqida signal beradi.
Oldindan bashoratlashni boshqa bir uslubi davlat organlari hamda xususiy bashoratlash va tahlil qilish firmalari qo`llaydigan iqtisodiy modellar bilan bog’liq. XI bobda muhokama qilganimizdek, bu murakkab kompyuter modellari katta miqdordagi tenglamalardan iborat bo’lib, ularning xar biri iqtisodiyot rivojlanishining qandaydir tomonini ifodalaydi. Bunda ular monetar va fiskal siyosatda mumkin bo’lgan o’zgarishlar haqidagi va ularga ekzogen o’zgaruvchi sifatida kiritiladigan neft narxi darajasi haqidagi farazlarga asoslanadilar. Shu asosda inflyatsiya, ishsizlik va boshqa endogen o’zgaruvchilarning ehtimolli miqdorlarini oldindan aytadilar. Shuni esdan chiqarmaslik kerakki, bunday bashoratlarning foydaliligi modellarning sifati va ekzogen o’zgaruvchilar dinamikasi haqidagi farazlarning to’g’riligiga to’laligicha bog’liqdir.

3.