Makroiqtisodiyot fani va uning xususiyatlari. Makroiqtisodiyot va iqtisodiy siyosat Makroiqtisodiyot fani

2. Makroiqtisodiyotning metodologik asoslari va tamoyillari

Agar ilmiy fanning predmeti ana nimani o'rganadi degan savolga javob bersa, unda usul - bu fan qanday o'rganilayotganligi.

Usul deganda ma'lum fan mavzusini o'rganish usullari, usullari, shakllari, ya'ni tushuniladi. o'ziga xos tadqiqot vositasi.

Makroiqtisodiyot, boshqa fanlar singari, umumiy va o'ziga xos tadqiqot usullaridan foydalanadi.

Umumiy ilmiy usullarga quyidagilar kiradi:

Ilmiy abstraktsiya usuli;

Tahlil va sintez usuli;

Tarixiy va mantiqiy birlashish usuli;

Tizimli-funktsional tahlil;

Iqtisodiy va matematik modellashtirish;

Normativ va ijobiy yondoshuvlar kombinatsiyasi.

Shu bilan birga, har bir fan o'ziga xos, o'ziga xos tadqiqot usullaridan foydalanadi, o'z atamalari va tamoyillariga ega. Masalan, kimyoda molekula tushunchasi ishlatiladi, fizikada - kvant, matematikada - integral, radikal va boshqalar. Makroiqtisodiyot o'z tushunchalaridan foydalanadi, ularning asosiylari toifalar deb ataladi. Makroiqtisodiyotning rivojlanishi bilan bir qatorda ba'zi toifalar nobud bo'ladi, boshqalari o'zgartiriladi. Boshqacha aytganda, toifalar tarixiydir.

Makroiqtisodiyotning asosiy o'ziga xos usuli hisoblanadi makroiqtisodiy umumlashtirish,hodisalar va jarayonlarning yaxlit birlashishi sifatida tushuniladi. Yig'ilgan qiymatlar bozorning holatini va uning o'zgarishini tavsiflaydi (bozor foiz stavkasi, YaIM, yalpi ichki mahsulot, narxlarning umumiy darajasi, inflyatsiya darajasi, ishsizlik darajasi va boshqalar).

Makroiqtisodiy umumlashtirish xo'jalik sub'ektlariga (uy xo'jaliklari, firmalar, hukumat, chet elda) va bozorlar (tovarlar va xizmatlar, qimmatli qog'ozlar, pullar, ish kuchi, real kapital, xalqaro, valyuta) uchun qo'llaniladi.

Makroiqtisodiyot foydalanadi iqtisodiy modellar- ular orasidagi funktsional munosabatlarni aniqlash uchun turli xil iqtisodiy hodisalar va jarayonlarning rasmiylashtirilgan tavsiflari (mantiqiy, grafik, algebraik). Makroiqtisodiy modellar sizga ikkilamchi elementlardan mavhumlashtirishga imkon beradi va tizimning asosiy elementlariga va ularning o'zaro bog'liqligiga e'tibor beradi. Iqtisodiy voqelikning mavhum ifodasi bo'lgan makroiqtisodiy modellar keng qamrovli bo'la olmaydi, shuning uchun makroiqtisodiyotda turli xil mezonlarga ko'ra tasniflanadigan juda ko'p turli modellar mavjud:

Umumlashtirish darajasi bo'yicha (mavhum-nazariy va aniq-iqtisodiy);

Tuzilish darajasi bo'yicha (kichik va ko'p o'lchovli);

Elementlarning o'zaro munosabati tabiati nuqtai nazaridan (chiziqli va chiziqli bo'lmagan);

Qoplash darajasi bo'yicha (ochiq va yopiq: yopiq - yopiq milliy iqtisodiyotni o'rganish uchun; xalqaro - iqtisodiy munosabatlarni o'rganish uchun ochiq);

Vaqtni hodisalar va jarayonlarni belgilovchi omil sifatida hisobga olish bilan (statik - vaqt omili hisobga olinmaydi; dinamik - vaqt omil sifatida ishlaydi).

Makroiqtisodiyotda juda ko'p turli xil modellar mavjud: dumaloq oqim modeli; Keynsning xochi; model IS - LM; Baumol - Tobin modeli; Marksning modeli; Solow modeli; Domar modeli; Xarrodning modeli; Samuelson-Xiks modeli va boshqalar Bularning barchasi milliy o'ziga xos xususiyatlarga ega bo'lmagan holda umumiy vositalar to'plamidir.

Har bir makroiqtisodiy modelda ma'lum bir vaqt oralig'ida muayyan muammoning makroanalizi uchun ahamiyatli bo'lgan omillarni tanlash juda muhimdir.

Har bir model ajralib turadi ikki xilo'zgaruvchilar:

a) ekzogen;

b) endogen.

Birinchilari tashqi tomondan modelga kiritiladi, ular modelni yaratishdan oldin o'rnatiladi. Bu asosiy ma'lumot. Ikkinchisi ilgari qo'yilgan muammoni hal qilish jarayonida model doirasida yuzaga keladi va uni hal qilish natijasidir.

Modellarni qurishda, to'rt xilfunktsional bog'liqliklar:

a) aniq;

b) xulq-atvor;

c) texnologik;

d) institutsional.