Makroiqtisodiyot ” fanidan kurs ishi mavzu: Iste’molchi tanlovi va muvozanatini byudjet chizig’I orqali taxlil etish Bajardi: Tekshirdi

2-rasm. Istemolchining budjet chegarasi.

Birinchi jadval iste’molchining yuqorida aytib o'tilgan mahsulotlardan qay usullarda xarid qilishi mumkinligini hisoblovchi kombinatsiyalardan biri ko'rsatilgan. Birinchi jadval shuni ko'rsatadiki, agar iste’molchi hamma pulini pitsaga sarflasa u 100 ta pitsa xarid qilishi va birorta ham Pepsi ololmasligi mumkin. Ikkinchi qatorda boshqacha variant: 90 ta pitsa va 50 dona Pepsi, va hokazo. Har bir chiqim summasi 1000$ni tashkil etadi.Birinchi jadvaldagi grafik iste’molchi tanlashi mumkin bo'lgan “to'plam”larga misol bo'ladi. Vertical chiziq Pepsining miqdorini o'lchasa, gorizontali esa pitsaning donasini ifodalamoqda. Grafikda uchta nuqta keltirilgan. A nuqtada, iste’molchi faqat 100 ta pitsa oladi, ammo Pepsi olmaydi, B nuqtada u pitsa xarid qilmaydi, lekin, 500 ta Pepsi sotib oladi, A va B nuqtalarining o'rtasi bo'lmish C nuqtada iste’milchi har ikkalasigayam teng ravishda 500 $ dan pul sarflashi tasvirlangan. Bunda u 50ta pitsa va 250 ta Pepsi iste’mol qila oladi. Yuqorida aytib o'tilganlar ko'plab kombinatsiyalardan uchtasi edi, xolos. A nuqtadanBnuqtagacha bo'lgan har bir variant bizga to'g’ri kela oladi. Xarajatlar sig'imii deb ataluvchi ushbu chiziq bizga iste’molchining qurbi yetadigan iste’mol “guruh”larini ko'rsatib beradi. Shu bilan iste’molchi xarid qilishi mumkin bo'lgan Pepsi va pitsa miqdorlarini jadvallar yordamida o'rganib chiqdik.

Budjet sig'imi egri chizig’i iste’molchining bir tovaming boshqasiga nisbatan xarid qila olish imkoniyatini narxlar mutanosibligi orqali o'lchashda ishlatiladi. A nuqtadan B nuqtagacha vertikal oraliq 500 ichimlik va gorizontal masofa 100 ta pitsaga teng. Demak, beshta Pepsi bitta pitsaga to'g’ri kelmoqda. (Aslida, budjet sig'imii egri chizig’i pasayganda, natija musbat son chiqadi. Lekin biz manfiy ishorani chetlab o'tishimiz mumkin.)

Budjet taqchilligi bir mahsulot narxining boshqa bir mahsulot narxiga taqqoslanishi orqali paydo bo'lgan taxminiy narxga teng ekanligini eslab qoling. Pitsa Pepsidan besh marta qimmat, shuning uchun pitsa olish ehtimolligi Pepsiga qaraganda besh marta past. Bozor ite’molchiga quyidagicha tanlovni taklif qila oladi: bitta pitsaga beshta Pepsi.

Maqsadimiz iste’molchi qanday qilib tanlov amalga oshirishini o'rganish. Budjet sig'imi analizning bir qismidir: bu iste’molchining daromadiga qarab qanday tovarlarga qurbi yetishining kombinatsiyasini ko'rsatadi. Iste’molchining tanlovi nafaqat uning moliyaviy ahvoliga, balki, uning tanloviga ham bog’liq. Shunday qilib, iste’molchi tanlovi bizning keying o'rganish obyektimiz bo'ladi.

Keling endi tanlovni befarqlik chizig'i orqali ifodalashni ko’rib chiqamiz. Iste’molchining tanlovi unga Pepsi va pitsa kombinatsiyalaridan birini tanlash imkonini beradi. Agar biz unga ikki turdagi variantni ko'rsatsak, u o'ziga mosrog’ini tanlaydi. Agar ko'rsatilgan ikki variant unga teng ma’qul bo'lsa, iste’molchi ikkkalasini ham birdek qabul qiladi.

Biz hozir iste’molchining budjet sig'imini grafik ko'rinishida tasvirlaymiz, shuningdek, uning tanlovini ham grafikda ifodalashimiz mumkin. Buni befarqlik egri chiziqlaridan foydalanib amalga oshiramiz. Befarqlik egri chizig'i iste’molchini birdek xursand qila oladigan variantlami taqdim etadi. Shu tufayli befarqlik egri chizig'I doim iste’molchini qoniqtira oladigan takliflar kiritadi.

Ikkinchi chizma iste’molchining befarqlik egri chiziqlaridan ikkitasini o'zida aks ettirgan. Ist’molchiga A, B va C kombinatsiyalar birdek maqbul yechim chunki ularning hammasi deyarli bir xil. Shunisi aniqki, agar iste’molchining pitsaga xohishi kamaysa, A nuqtadan B nuqtagacha bo'lgan variantlar uni birdek xursand qilishga qodir. Agar pitsaga bo'lgan ehtiyoj yana kamaysa,B nuqtadan C nuqtagacha Pepsi iste’moli yana ortadi va hokazo.