Makroiqtisodiy tahlil va prognozlashtirish” kafedrasi

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS

TA’LIM VAZIRLIGI

TOSHKENT DAVLAT IQTISODIYOT UNIVERSITETI

“Moliya va buxgalterya hisobi” fakulteti		“Makroiqtisodiy tahlil va prognozlashtirish” kafedrasi
Ro’yhatga olindi № __________		Ro’yhatga olindi № __________
“______” ___________2020 y.		“____ _” ___________2020 y.

“MAKROIQTISODIY TAHLIL VA PROGNOZLASHTIRISH” KAFEDRASI

“MIKROIQTISODIYOT. MAKROIQTISODIYOT” fanidan

KURS ISHI

Mavzu: Zamonaviy iqtisodiy o’sish modellari
Bajardi: fakulteti BR-51 guruhi talabasi Toshkanov Lochin Nizom o’g’li

Tekshirdi:______________________________

Kurs ishi taqrizga topshirilgan sana “____” _______2020 y.		Kurs ishi taqrizdan qaytarilgan sana “____” _______2020 y.
Kurs ishi himoya qilingan sana “____” _______2020 y. Baho “_____” _________	___________ (imzo) ___________ (imzo) ___________ (imzo)	Komissiya a’zolari: __________________ __________________ __________________

TOSHKENT – 2021

MUNDARIJA
Kirish………………………………………………………………………. 4

1. Iqtisodiy o’sish modellarining qiyosiy taxlili…………………………… 6

2. Iqtisodiy o'sish modellarini ishlab chiqish………………………………. 17

3. Iqtisodiy o'sish: mohiyati va omillari…………………………………..... 20  

4. Iqtisodiy o'sish omillari………………………………………………….. 24 

5. Iqtisodiy o'sish nazariyalarining mohiyati………………………………. 29

Xulosa……………………………………………………………………… 30

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati………………………………………… 31

Kirish
Iqtisodiy o'sish nazariyasi iqtisodiy fanning bozor iqtisodiyotini o'rganishga bag'ishlangan eng qiyin bo'limlaridan biridir. Ushbu nazariyalar kontseptsiyasida ishlab chiqarish omillarining har birining ijtimoiy mahsulotni ko'paytirish jarayoniga qo'shgan hissasini aniqlash, ishchi kuchi, kapital va erning sifat jihatidan yaxshilanishini o'lchash zarur, ya'ni ushbu o'zgarishlarni qaysi ko'rsatkichlar aks ettirishi mumkin. So'nggi o'n yilliklarda iqtisodiy o'sishni tahlil qilish alohida ahamiyatga ega bo'ldi. Ehtiyojlarning o'sishi, an'anaviy resurslarning tükenmesi va aholi sonining ko'payishi ikki tomonlama muammoning echimini belgilaydi: iqtisodiy o'sish va iqtisodiy samaradorlik. Iqtisodiy o'sishning o'zi bir-biriga ziddir. Iqtisodiy o'sishning ikki turi mavjud: ekstensiv va intensiv. Ekstensiv turi bilan iqtisodiy o'sishga ko'proq ishlab chiqarish omillari: ishchi kuchi, kapital va erni ishlatib, avvalgi texnik bazasini saqlab qolish orqali erishiladi. Ushbu turdagi iqtisodiy o'sish bilan ishlab chiqarishni ko'payishiga ishchilar sonini va malakasini miqdorini oshirish va korxona salohiyatini oshirish orqali erishiladi, ya'ni. o'rnatilgan uskunalarning ko'payishi. Natijada, bitta ishchiga to'g'ri keladigan mahsulot o'zgarmay qolmoqda.

Iqtisodiy o'sishning intensiv turi ishlab chiqarish hajmining o'sishi bilan tavsiflanadi, bu ishlab chiqarishning yanada samarali va sifatli sifat omillaridan keng foydalanishga asoslangan. Ishlab chiqarish ko'lamining o'sishi, qoida tariqasida, yanada ilg'or texnologiyalar, ilg'or texnologiyalar, ilm-fan yutuqlari, ko'proq iqtisodiy resurslar va ishchilar malakasini oshirish yordamida ta'minlanadi. Ushbu faktlar tufaylit mahsulot sifatini yaxshilash, mehnat unumdorligini oshirish, resurslarni tejash va boshqalar.

Iqtisodiy o'sishning intensiv turi deganda ishlab chiqarish omillarini ishlatish samaradorligini oshirish orqali ishlab chiqarish hajmining o'sishining muhim yoki hatto ustun qismiga erishilganda shunday rivojlanish tushuniladi. Ishlab chiqarishni vaqtincha ko'payishiga resurslarni yirtqich ekspluatatsiya qilish orqali ham erishish mumkin. Bunday o'sish beqaror yoki umuman istalmagan. Shuning uchun iqtisodiy o'sish ijtimoiy barqarorlik va ijtimoiy optimizm bilan birlashganda mantiqan to'g'ri keladi. Ushbu o'sish bir qator muvozanatli maqsadlarga erishishni nazarda tutadi. Bular: umr ko'rish davomiyligining ko'payishi, kasallik va shikastlanishning pasayishi; ta'lim va madaniyat darajasini oshirish; ehtiyojlarni yanada to'liq qondirish va iste'molni ratsionalizatsiya qilish; ijtimoiy barqarorlik va ularning kelajagiga ishonch; qashshoqlikni va turmush darajasidagi keskin farqlarni bartaraf etish; maksimal ish bilan ta'minlashga erishish; atrof-muhitni muhofaza qilish va ekologik xavfsizlikni kuchaytirish; jinoyatchilikning kamayishi.

Mamlakatning iqtisodiy rivojlanishining xarakteri va dinamikasi bilan bog'liq ushbu mavzuning dolzarbligi iqtisodchilar va siyosatchilarning eng yaqin diqqat mavzusi. Mamlakat hayotida va uning istiqbollarida ko'p narsa rivojlanish dinamikasi va darajasida qanday jarayonlar ro'y berayotganiga, milliy iqtisodiyotda qanday tarkibiy o'zgarishlar yuz berayotganiga bog'liq.

Yigirmanchi asrning oxirida butun dunyoda iqtisodiy o'sish muammosi iqtisodiy rivojlanishning bir qator ustuvor muammolarida ilgari surildi. Hozirgi davrda har qanday mamlakat taqdiri iqtisodiy o'sish mexanizmiga bog'liq bo'lib, bu ilmiy-texnik taraqqiyot yutuqlaridan eng samarali foydalanishga imkon beradi. Jahon iqtisodiy fani iqtisodiy o'sish tendentsiyalarini ancha oldin o'rganishni boshlagan. Ushbu mavzu iqtisodiy islohotlarning hozirgi bosqichi uchun alohida ahamiyatga ega. Iqtisodiy o'sish doimiy hodisaga aylandi, bu ishlab chiqarish hajmining bir oz pasayishiga va hatto ishlab chiqarishning chuqur pasayishiga qaramay, dunyoning aksariyat mamlakatlari iqtisodiyotida uzoq muddatli rivojlanish tendentsiyasi barqaror ravishda o'sib boradi. Zamonaviy o'sishning asosiy ajralib turadigan xususiyati bu qishloq xo'jaligi sektorining ishlab chiqarish hajmi va bandlikdagi nisbiy ulushining pasayishi. Zamonaviy iqtisodiy o'sishning yana bir o'ziga xos xususiyati - bu sohaning gullab-yashnashi natijasida urbanizatsiya.

Qoida tariqasida iqtisodiy o'sish deganda jamiyat ishlab chiqaruvchi kuchlari va iste'mol qilinadigan resurslar faoliyati natijalarining o'zgarishi tushuniladi. Iqtisodiy o'sish milliy iqtisodiyotning ishlash xususiyatini belgilaydi.

Iqtisodiy o'sish bir-biriga bog'liq bo'lgan ikkita usul bilan aniqlanadi va o'lchanadi: ma'lum vaqt ichida real YaMM o'sishi yoki jon boshiga to'g'ri keladigan YaIMning ma'lum vaqt ichida o'sishi. Ushbu ta'riflardan biriga asoslanib, iqtisodiy o'sish yillik o'sish sur'atlari bilan% bilan o'lchanadi.

Aholi jon boshiga to'g'ri keladigan ijtimoiy mahsulotning ko'payishi turmush darajasining oshishini anglatadi. Haqiqiy mahsulotning o'sishi moddiy boylikning ko'payishiga olib keladi. Rivojlanayotgan iqtisodiyot yangi ehtiyojlarni qondirish va ijtimoiy-iqtisodiy muammolarni ichki va xalqaro miqyosda hal qilish qobiliyatiga ega.

Iqtisodiy o'sish masalalari atrof-muhitning ifloslanishi bilan birga moddiy ne'matlar ishlab chiqarish va tabiiy resurslarning cheklanmagan tükenmesi o'rtasidagi ziddiyat natijasida jahon hamjamiyati uchun juda dolzarb bo'lib qoldi. Shunday qilib, iqtisodiy o'sishning mohiyatini tushunishga yangicha yondashuv nafaqat ishlab chiqarish va iste'mol o'rtasidagi ziddiyatni yo'q qilish nuqtai nazaridan, balki insoniyatning omon qolish nuqtai nazaridan ham muhimdir.