|
Ilmiy – texnik taraqqiyot jarayonini prognozlashning xususiyatlari va tamoyillari
Ijtimoiy-iqtisodiy sohada ilmiy texnika taraqqiyoti yuqori darajadagi murakkab jarayon bo‘lib hisoblanadi, u mamlaat iqtisodiyotining ishlab chiqarish va noishlab chiqarish sohalariga o‘z ta’sirini ko‘rsatadi. Ilmiy texnika taraqqiyoti ta’sirida ishlab chiqarish kuchlarining barcha elementlari unumdarligi oshadi, masalan: mehnat predmetlari, ishchi kuchlari, mehnat mahsuli, texnologiyalar, ishlab chiqarishni tashkil etish, boshqarish va boshqalar. Ilmiy texnika taraqqiyoti ishlab chiqarish samaradorligini oshiruvchi asosiy omil bo‘lib hisoblanib, u aholining turmush darajasining barqaror o‘sishiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi.
Ilmiy taraqqiyot konsepsiyasi mehnat qurollarni o‘zgartirishni talab qiladi, ya’ni, mashina, ishlab chiqarish jihozlari, trasport vositalar, barcha turdagi mashina texnikasi, mehnat vositalaridan-yonilg‘i, xom ashyo, energiya, hamda texnologik jarayonlarni yaxshilash, ishchi xodimlar malakasini oshirish, ishlab chiqarishni samarali boshqarish va tashkil qilishni taqozo qiladi.
Ilmiy texnika taraqqiyoti yutuqlaridan foydalanish qo‘l mehnatini engillashtirish omili bo‘lib xizmat qiladi, uning doimiy takomillashuvi ushlab ishchilarning moddiy ta’minlanganlik va ma’naviy dam olish imkoniyatlarini yaratadi.
Ilmiy texnik taraqqiyoti, iqtisodiyotning moddiy texnik bazasining shakllanishiga va uning asosida ilm-fan va texnika rivojlanishiga zamin yaratadi. Ilmiy texnika taraqqiyoti tovar mahsulotlarning kengayishi va nomenklaturasining yangilanishi va ishlab chiqariladigan mahsulot assortimentiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. Sanot mahsulotlarining yangilanish ko‘rsatgichi maamlakatning ishlab chiqarish potensialini rivojlanishini ko‘rsatadi. Ilmiy texnika taraqqiyoti ta’sirida maishiy xo‘jalik mahsulotlari doimo yangilanib turadi, bu bilan aholining maishiy xo‘jalik mahsulotlariga bo‘lgan talabi qondiriladi.
SHu bilan bir qatorda yangi texnika va texnologiyaning yaratilishi ishlab chiqarish jarayonini yanada takomillashtirishga olib keladi va atrof muhitning ekologik muhofazasini oshiradi.
Ilmiy texnika taraqqiyoti globallashuv holatida jamiyat ishlab chiqarish samaradorligini oshiradi va bu holat quyidagi hollarda kuzatiladi: mehnat samaradorligining oshishi, mahsulot sifatining yaxshilanishi, har bir mahsulotga bo‘ladigan xarajatlarning kamayishi, har bir ishlab chiqarish fondiga to‘g‘ri keladigan mahsulot hajmining o‘sishiga olib keladi. Jamiyat ishlab chiqarish unumdorligini o‘sishi yangi texnikani ishlab chiqarish jarayoniga tadbiq etish hisobidan bo‘lishi mumkin, yoki oldingi texnikani moderinizatsiyalash yoki iqtisodiy-texnik ko‘rsatgichlarini yaxshilash hisobidan erishish mumkin. YAngi progressiv texnika-mehnat samaradorligini, mehnatni texnik qurollanishinig o‘sishining asosiy vositasi bo‘ladi, lekin birinchi omil ikkmnsidan doimo ko‘proq bo‘lishi kerak, shundagini kutilayotgan natijalarning o‘sishi tezlashadi. Fond qaytimining o‘sishi intensiv iqtisodiy o‘sishga olib keladi, buning natijasida jamiyat ishlab chiqarish samaradorligi o‘sishi tezlashadi. Ilmiy texnik taraqqiyoti natijalarini amaliyotga tez tadbiq etilishi, tadqiqot va loyihaga saflangan xarajatlarning qaytimi tezroq bo‘ladi, ilmiy texnik taraqqiyoti amaliyotga tez tadbiq etiladi, bu esa zamonaviy ilmiy texnika taraqqiyotining asosiy tamoyillaridan biri bo‘lib hisoblanadi.
Xulosa
Jamiyat taraqqiyotini ilm-fan, texniknika rivojisiz tasavvur etib bo‘lmaydi, shu ma’noda dunyoning barcha mamlakatlarida ilm-fanga aloxida e’tibor qaratiladi. Shunisi e’tiborliki, ilm-fan ijtimoiy asoslarda yoki davlat tarkibiy tuzilmalarida amalga oshirilmasin, u davlat ahamiyatiga ega bo‘ladi. O‘tmishda ham olimlar, ijod ahli faoliyati davlat rahbarlari tomonidan qo‘llab-quvvatlangan. Bizning zamonimizga kelib, u aksariyat davlatlarda xalq xo‘jaligining ajralmas sohasiga aylangan va u davlat tomonidan mablag‘ bilan ta’minlanadi hamda uning ijrosi nazorat qilinadi.
fan-texnika taraqqiyotini rivojlantirish negizida fuqarolik jamiyatining iqtisodiy asoslarini mustaxkamlash, hamda uning keltirib chiqarayotgan oqibatlaridan inson va jamiyat manfaatlariga mos keladigan to‘g‘ri yo‘nalish kasb etishi kerak;
hozirgi zamon ilmiy-texnika taraqqiyoti yo‘nalishlari va tendensiyalarini, ularning jamiyatdagi roli va funksiyalarini kompleks va chuqur o‘rganish;
bugungi ilmiy-texnika taraqqiyotida qulay tabiiy muhitni saqlab qolishning o‘zaro ta’sirini uyg‘unlashtirish, inson va tabiatning o‘zaro munosabatlarida muvozanatga erishish muammolarini hal etish, ekologik xavfsizlikni ta’minlash;
bugungi kunda ijtimoiy va ilmiy-texnika taraqqiyotida ilmiy maktablarning ahamiyati va o‘rnini hisobga olish;
ilmiy-texnik taraqqiyotda ma’naviy ishlab chiqarish jarayonlarining o‘ziga xos bo‘lgan xususiyatlari birinchidan, sog‘lom nasl, sog‘lom avlodni hosil qilish ishlarining izchil yo‘lga qo‘yilganligi; ikkinchidan, dunyoga kelgan sog‘lom naslni barkamol etib tarbiyalash uchun ularga dunyoviy bilimlarning sir – asrorlarni o‘rganish ishlarining ta’lim muassasalarini tashkil etish orqali amalga oshirilayotganligi; uchinchidan, kuchli ijtimoiy himoya yuritish asosida barcha kam ta’minlangan oilalar, nogironlar va keksalarning munosib turmush kechirishlari uchun shart – sharoitlar yaratib berilayotganligi; to‘rtinchidan,zamonaviy bilim cho‘qqilarini egallash uchun zarur bo‘lgan axborot va kommunikatsion vositalar bilan ta’minlash ishlarining muntazam ravishda amalga oshirilayotganligi;
ijtimoiy va ilmiy-texnik taraqqiyot jarayonida axborot xavfsizligini ta’minlash
Do'stlaringiz bilan baham: |
