|
OER uchun eng muhim shartlar quyidagilardan iborat:
Milliy maqsadlar va mavjud iqtisodiy imkoniyatlarga muvofiqligi;
- Barcha iqtisodiy resurslardan - mehnat, pul, asosiy vositalardan foydalanish, ya'ni ishsiz quvvatlarning ko'pligiga, ommaviy ishsizlikka, sotilmagan tovarlarga, shuningdek resurslarga haddan tashqari zo'riqishlarga yo'l qo'ymasdan, ishsizlikning normal darajasini va quvvatlarning maqbul zaxiralarini ta'minlash;
- Ishlab chiqarish tarkibini iste'mol tarkibiga moslashtirish;
Yalpi talab va yalpi taklifning barcha to'rt turdagi bozorlarda mos kelishi - tovar, mehnat, kapital va pul.
Shuni ham ta'kidlash kerakki, OER modellari yopiq va ochiq iqtisodiyot uchun, ikkinchi holda, ma'lum bir milliy iqtisodiyot uchun tashqi omillar - tebranishlarni hisobga olgan holda farqlanadi. valyuta kurslari, tashqi savdo shartlari va boshqalar.
Makroiqtisodiy muvozanatni statik holat sifatida ko'rib chiqish mumkin emas, u juda dinamik va har qanday ideal holat kabi printsipial jihatdan erishish qiyin. Tsiklik tebranishlar har qanday narsaga xosdir iqtisodiy tizim... Ammo jamiyat iqtisodiy manfaatlarning ideal muvozanatidan (yoki muvozanatidan) og'ishlarni minimallashtirishdan manfaatdor, chunki juda katta tebranishlar qaytarib bo'lmaydigan oqibatlarga olib kelishi mumkin - bu tizimning yo'q qilinishiga. Demak, makroiqtisodiy muvozanat shartlariga rioya qilish davlatning ijtimoiy-iqtisodiy barqarorligining asosidir.
Umumiy ta'minot- iqtisodiyotda ishlab chiqarilgan mahsulot va xizmatlarning umumiy miqdori (qiymat ko'rinishida). Ushbu tushuncha ko'pincha YaIM yoki YaIM bilan sinonim sifatida ishlatiladi. Yalpi taklif egri chizig'i AS iqtisodiyotdagi umumiy narx darajasining turli qiymatlarida ishlab chiqaruvchilar tomonidan bozorga jami mahsulotning qancha qismini taklif qilish mumkinligini ko'rsatadi.
Umumiy ta'minot- bu bozordagi barcha ishlab chiqaruvchilar tomonidan taqdim etiladigan tovarlar va xizmatlar soni, barcha xo'jalik yurituvchi sub'ektlarning individual takliflari yig'indisidir. Yalpi taklif - bu ma'lum narx darajasida ishlab chiqarishning real hajmini tavsiflovchi mavhum model. Bog'liqlik quyidagicha ifodalanadi: narxlarning oshishi tovar ishlab chiqarishning o'sishini rag'batlantiradi va ularning pasayishi ishlab chiqarish hajmining kamayishi bilan birga keladi. Shunday qilib, bu omillar o'rtasida bevosita bog'liqlik mavjud. Yalpi taklif egri chizig'ining shakliga kelsak, iqtisodchilar o'rtasidagi kelishmovchiliklarga qaramay, eng ko'p qabul qilingan shakl uchta segmentni o'z ichiga oladi: Keyns (gorizontal), oraliq (yuqoriga og'ish) va klassik (vertikal). Aniqlik uchun grafik tuzamiz:
gorizontal yoki Keyns segmentida milliy mahsulot o'zgaradi, lekin narx darajasi doimiy bo'lib qoladi
vertikal yoki klassik bo'yicha milliy mahsulot doimiy bo'lib qoladi, lekin narx darajasi o'zgaradi
oraliq bosqichda ishlab chiqarishning real hajmi ham, narxlar darajasi ham o'zgaradi
Keling, yalpi taklif egri chizig'ining uchta segmentini tahlil qilaylik. Q1 segmenti aholining to'liq bandligi sharoitida real ishlab chiqarishning potentsial darajasini bildiradi. Milliy mahsulotning bu hajmi bilan ishsizlikning tabiiy darajasi yuzaga keladi. Haqiqiy ishlab chiqarish hajmi darajasining potentsial xususiyati shundan iboratki, gorizontal segment to'liq bandlik holatidan ancha past bo'lgan ishlab chiqarish hajmini aks ettiradi. Shu bilan birga, iqtisodiyot chuqur inqiroz holatida, ishlab chiqarish quvvatlaridan juda katta darajada foydalanilmayotgan, ishchi kuchi bo‘sh ishlamoqda. Ushbu foydalanilmayotgan resurslarni narx darajasini o'zgartirmasdan ishga tushirish mumkin, chunki ishsizlik holatidan ishlab chiqarishga jalb qilingan ishchilar ish haqini oshirish talabi haqida hali o'ylamaydilar. Mashinalar, xom ashyo, uskunalar doimiy ravishda arzon narxlarda sotib olinishi mumkin. Binobarin, ishlab chiqarish tannarxlari bir xil past darajada qoladi va ishlab chiqarish kengayishni boshlaydi. Ishlab chiqarishning bunday holatini J.Keyns 1929-1933 yillardagi Buyuk Depressiyadan so‘ng, ko‘pgina mamlakatlarda ishsizlik 25% ga yetganidan keyin tahlil qilgan. Bunday vaziyatda ishlab chiqarish xarajatlarining oshishi va mahsulot narxining oshishidan qo'rqmasdan ishlab chiqarishni kengaytirish mumkin. Bu xulosa jiddiy tahlil va joriy iqtisodiyotda foydalanishga loyiqdir.
Klassik (vertikal) segment iqtisodiyotning bunday holatini barcha ishlab chiqarish quvvatlari yuklanganda (potentsial YaIMga erishiladi), aholining to'liq bandligi va narxlarning ancha yuqori darajasi kuzatilganda tavsiflanadi. Bunday davlat, klassiklarga ko'ra, faqat tufayli rivojlanishi mumkin "Ko'rinmas tartibga soluvchi qo'l" bozor.
Oraliq (ko'tarilgan) segment ishlab chiqarishning real hajmining bir vaqtning o'zida o'ngga va narx darajasining yuqoriga siljishi bilan tavsiflanadi. Bu holat alohida firmalar va milliy iqtisodiyot tarmoqlarining notekis rivojlanishi tufayli mumkin: sanoatning ayrim tarmoqlari mukammal texnologiya va to'liq bandlik bilan rivojlanadi, boshqalari esa eskirgan uskunalarni ishga tushirishga va malakasiz ishchilarni yollashga majbur bo'ladi, bu esa ishlab chiqarish xarajatlari va narx darajasini oshiradi. Yalpi taklif egri chizig'ining oraliq segmentida ta'sir qiluvchi ana shu omillar ishlab chiqarishning real hajmi va narxlar darajasining bir vaqtning o'zida harakatlanishiga olib keladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
