325
anovulyator hayz sikli deyiladi. U yuvenil qon ketishi, klimakterik
qon ketishlar shaklida namoyon bo‘ladi.
K l i n i k a s i. Anovulyator yuvenil qon ketishi hayzning
to‘xtab qolishi (7–8 hafta davomida), ya’ni hayz kelish mud-
datidan bir yarim-ikki oy o‘tib ketib, birdaniga bachadondan
kuchli qon ketishi bilan tavsiflanadi. Ba’zan normal hayz ko‘rish
birmuncha qisqargan holda, yuvenil qon ketish bilan almashinib
turadi. Kamqonlik kasalligiga olib keladi.
Yuvenil qon ketish deganda, qizlarning balog‘atga yetish
davridagi anovulyator qon ketishi tushuniladi.
Jinsiy taraqqiyot davri – jismoniy-jinsiy jihatdan farq qiladi.
Ularda biologik yetilish tez ro‘y beradi, ammo pubertat yoshining
1-fazasi boshlanishi sekinlashib, kattaroq yoshga yetganda qon
ketish surunkali bo‘ladi.
D i a g n o s t i k a s i bemorning shikoyatlari anamnezi va
obyektiv tekshirish usullari yordamida aniqlanadi. Qo‘shimcha tek-
shirish usullaridan bazal haroratni aniqlash muhim ahamiyatga ega.
Laboratoriya tekshirish usullarida keskin kamqonlik aniqlanishi,
muhim diagnostik ahamiyatga ega.
D a v o l a sh. Prepubertat davrdagi qon (yuvenil) ketishda –
estrogenli gemostaz, progestinli gemostaz, bachadon bo‘ynini
elektrostimulatsiya qilish, siklik gormonal terapiya o‘tkazish. Gor-
monal gemostaz deganda 3–5 kun davomida (kelayotgan qon
to‘xtaguncha) estrogen gormonlari (sinestrol, diyetilstilbistrol va
boshqalar), progesteron gormonidan inyeksiya qilinib, organizmni
gormonlar konsentratsiyasini oshirib reflektor yo‘l bilan qonni
to‘xtatish mexanizmi tushuniladi. Pubertat davrdagi qon ketishda –
gormonal gemostaz; yetuklik davridagi qon ketishda – bachadon
shilliq pardasini qirish, bachadon ichiga yod yuborish, bachadon
bo‘ynini elektrostimulatsiya qilish va krioterapiya, siklik gormonal
terapiya, estrogen-gestogen dori vositasi bilan davolash. Klimak-
terik davrdagi qon ketishda – bachadon shilliq qavatini qirish,
gormonal gemostaz, bachadon ichiga yod yuborish, estrogen-
gestogenlar, gormonlar ta’sirida tuxumdon funksiyasini so‘ndirish.
P r o f i l a k t i k a s i. Hayz funksiyasi buzilishi hollarining
profilaktikasi ona qornida ayol jinsidagi homila rivojlanayotgan
davrda, jinsiy sistema vujudga kelib, tabaqalanishga kirishadigan
mahalda boshlanadi.
Antenatal, homila muhofazasiga doir chora-tadbirlarni ko‘rish
kerak. Homilador ayolni noqulay tashqi muhit omillaridan (kim-
326
yoviy moddalar, nur energiyasi, dori-darmonlarning salbiy
ta’siridan) infeksion, virusli kasalliklardan saqlash kerak.
Sog‘lom turmush tarzi, to‘g‘ri ovqatlanish, ekstragenital,
ginekologik kasalliklarni vaqtida davo qilish – hayz funksiyasining
buzilishining oldini olishga imkon beradi.
Hayzoldi sindromi, klimakterik sindrom, postkastratsion sin-
dromlar – asosiy neyro-endokrin sindromlar hisoblanadi.
Hayzoldi sindromi – hayz siklining ikkinchi yarimida hayz
boshlanishiga bir necha kun qolganda bosh og‘rishi, ko‘ngil aynishi,
et uvishishi, uyqusizlik, tajanglik, yig‘loqilik, taxikardiya va boshqa
patologik simptomlar kuzatiladi. Bunday o‘zgarishlar siklik tarzda
paydo bo‘lib turishi, hayzdan keyin yo‘qolishi mumkin.
D a v o s i: psixoterapiya, umumiy tetiklantiruvchi chora-tad-
birlar, tinchlantiradigan, siydik haydaydigan dori vositalari va jinsiy
gormonlar buyuriladi.
Klimakterik sindrom – his-tuyg‘ulari ko‘p tug‘yonga keladi-
gan, shuningdek 46–50 yoshga kelib, organizmi qayta tuzilayot-
ganda, ichki a’zolarning surunkali kasalliklari bilan og‘rib yurgan
ayollarda avj oladi.
K l i n i k a s i. Birdan qizib ketgandek seziladi, terlash, yurak
o‘ynashi, bosh og‘rishi, et uvishishi, bo‘g‘ilish, ko‘ngilni vahima
bosish, yurak sohasida og‘riq, qo‘l-oyoqlar uvishib turishi kabi
klinik manzara ko‘zga tashlanadi.
Postkastratsion sindrom – tuxumdonlar olib tashlangandan
keyin kasallik boshlanadi. Klinikasi klimakterik sindromdek.
Postkastratsion sindrom uchun asteniya (asteniyada odam o‘zini
bequvvat, charchoq sezishi, xotira pasayishi bilan ifodalanadi) avj
olib borishi, shuningdek odamning semirib, ateroskleroz paydo
bo‘lishi xosdir.
D a v o s i. Klimakterik va postkastratsion sindromga qilinadi-
gan davo, umuman tetiklantiradigan chora-tadbirlar (suv muola-
jalari, davo gimnastikasi, massaj). Parhez tutish, tinchlantiruvchi
dori-darmonlar (seduksen, frenolon, tazepam, valeriana preparat-
lari), vitaminlar, jinsiy gormonlar beriladi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
