|
Yorilish vaqti bo‘yicha:
tug‘ruq vaqtida; homiladorlik vaqtida.
Etiologiya va patogenezi bo‘yicha:
o‘z-o‘zidan yorilishi; zo‘rlik
bilan yorilishi; aralash yorilishi.
Joylashishi bo‘yicha:
bachadon tubi yorilishi; bachadon tanasi
yorilishi; bachadon pastki segmentining yorilishi; bachadonning
qin gumbazlaridan uzilib ketishi.
Shikast xarakteri bo‘yicha:
to‘liq yorilishi – bachadon hamma
qavatlari yoriladi; chala yorilishi – shilliq va mushak qavatlari yo-
riladi, seroz qavati butun qoladi.
Klinik kechishi bo‘yicha:
bachadon yorilishi xavfi; bachadon-
ning yorilishi.
Asosan takror tug‘uvchi ayollarda anamnezida patologik tug‘-
ruq, bachadon yallig‘lanishi, bachadonda operatsiya qilingan ayol-
larda ko‘proq uchraydi. Ayniqsa, kesar-kesish yo‘li bilan tug‘di-
rilgan ayollarda bachadon ko‘proq yoriladi. Bu ayollar bachadon
yorilishi xavfi yuqori bo‘lgan guruhlarga kiradilar. Hozirgi vaqtda bu
guruhga kiruvchi homiladorlar soni ko‘payib bormoqda. Konserva-
tiv miomektomiya, kesar-kesishdan keyin ko‘pincha homilador
ayollar bachadon yorilishi xavfi belgilari yuzaga chiqmasligi yoki
ularning yo‘qligi sababli, ya’ni bachadon to‘qimalarining sekin-asta
sitilib ketish yo‘li bilan yorilishi tufayli og‘riqni sezmaydilar. Ba-
chadonda chandig‘i bor homiladorlar orasida 10–13% ayollarda
bachadon shu chandiq bo‘ylab yoriladi.
Homilaning tug‘ilishi mexanik to‘sqinlikka uchraganda bacha-
donning yorilish xavfi tahdid qilayotgani quyidagi simptomlar
bilan ta’riflanadi:
1. Dard va to‘lg‘oq juda qattiq, ba’zan ketma-ket tutadi.
2. Bachadonning pastki segmenti o‘ta cho‘zilib yupqa tortadi,
palpatsiyada og‘riydi.
3. Kontraksion halqa yuqoriga ko‘tarilib, kindik ro‘parasigacha
boradi, qiyshiq joylashadi. Bachadon qum soati shakliga kiradi.
4. Bachadonning yumaloq boylamlari juda ham tarang bo‘lib,
bezillab turadi.
5. Bachadon bo‘yni teshigining chetlari qisilib shishadi, bu
shish qin va oraliqqa ham yoyiladi.
6. Qovuq va uretra homila boshi bilan chanoq suyaklari orasida
qisilib qolganidan siydik chiqarish qiyinlashadi.
7. Qindan qonli chiqindi keladi, bu esa to‘qimalarning shikast-
lana boshlaganini ko‘rsatadi.
295
8. Tug‘uvchi ayol betoqat bo‘lib, o‘zini qo‘ygani joy topolmay-
di, qattiq og‘riqdan noliydi.
Dard va to‘lg‘oq tez-tez tutib og‘riqli bo‘ladi. Boshqa simptom-
lar ham kuzatiladi, lekin ular mexanik sabablar bilan bachadon
yorilish xavfining belgilariga qaraganda kamroq seziladi.
Yuqorida ko‘rsatilgan klinik belgilar paydo bo‘lganda yordam
berilmasa bachadon muqarrar yorilib ketadi. Simptomlari:
1. Bachadon yorilayotgan paytda qorinda juda qattiq og‘riq pay-
do bo‘ladi.
2. Bachadon yorilgandan keyin dard va to‘lg‘oq tutishi to‘xtaydi.
3. Shok paydo bo‘lishi va tobora ko‘p qon yo‘qotishi sababli
juda og‘ir holat yuz beradi. Teri va ko‘rinib turgan shilliq pardalar
oqaradi. Ayolning ko‘zi ich-ichiga tushib ketadi, burni puchayib
qoladi. Tomiri tez-tez uradi va yaxshi to‘lishmaydi, qon bosimi
pasayadi, ko‘ngli ayniydi va qusadi.
4. Bachadon yorilganda homila butunlay yoki qisman qorin
bo‘shlig‘iga chiqadi. Oldinda yotuvchi qismi ilgari qimirlamay tur-
gan bo‘lsa, endi yuqoriga surilib, harakatchan bo‘lib qoladi. Ho-
mila yonida bachadonning qisqargan tanasi paypaslab topiladi.
Homila yurak urishi eshitilmaydi.
5. Tashqariga ko‘p qon ketmaydi, ba’zan juda oz qon chiqadi.
Bachadon yorilganda qon qorin bo‘shlig‘iga quyiladi.
Bachadon yorilgan taqdirda darhol qorinni yorish (laporoto-
miya qilish zarur). Qorin bo‘shlig‘idan homila, yo‘ldosh va quyil-
gan qon olinadi. So‘ngra bachadon qin ustidan amputatsiya qilinadi
yoki butunlay olib tashlanadi (ekstirpatsiya). Operatsiya vaqtida va
operatsiyadan keyin shokka va qon yo‘qotishga qarshi kurash olib
boriladi. Qon quyiladi, teri ostiga, vena ichiga fiziologik eritma
yuboriladi, ayol issiq tutiladi. Yurakni quvvatlaydigan dorilar bu-
yuriladi.
Profilaktikasi
. Bachadon yorilishining oldini olish tug‘ruqqa
yordam berishni to‘g‘ri tashkil qilishdan iborat. Hamma homilador-
larni xotin-qizlar maslahatxonasida o‘z vaqtida hisobga olish va
ularni sinchiklab kuzatib turish hal qiluvchi ahamiyatga ega. Tug‘-
ruq vaqtida bachadonning yorilishi ehtimol tug‘iladigan hamma
homiladorlar xotin-qizlar maslahatxonasida aniqlanib, maxsus
hisobga olinadi. Chanog‘i tor, homilasi noto‘g‘ri yotgan, homila-
dorligi o‘tib ketgan (homilasi yirik) ayollar, tug‘averib qorin de-
vori va bachadoni bo‘shashgan ayollar akusherlik anamnezi og‘ir
296
patologik tug‘ruq, yallig‘lanish kasalliklari bo‘lgan ayollar kesar-
kesish va bachadonida boshqa operatsiyalar qilingan ayollar shu
guruhga kiritiladi. Bu homiladorlarning hammasi tug‘ishga ikki-uch
hafta qolganda tug‘ruq kompleksiga yuboriladi. Tug‘ruq vaqtida
bachadonning yorilish xavfi borligini ko‘rsatuvchi belgilarni o‘z
vaqtida payqab olishi uchun ayollar sinchiklab kuzatiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
