Majidov taxir shadmanovich

72-rasm. Okean va dengizlardagi oqim turlari

---

126
1772 yilda amerkalik olim Bendjamin Franklin bu oqimni
Golfstrim oqimi
deb atashni taklif qilgan.
Golfstrim oqimiMeksika qo‘ltig‘ining oqova suvlari sifatida Florida
bo‘g‘ozida-yarim orolida hosil bo‘ladi.Bu oqimi 2160 m
3
/kun (er yuzidagi barcha
daryolar sarfidan 20 barobar ko‘p) hajmda YUktan bug‘ozi orqali okeanga chiqadi va
Antil oqimi bilan qo‘shiladi hamda6-10 km/soat tezlikda SHimoliy Amerikaning
Atlantika qirg‘oqlari bo‘ylab Nyufaundlend sayozliklari orqali shimoliy-sharqqa
qarab harakatlanadi. Bu erda oqim, sovuq Labrodor oqimi va shimoldan kelayotgan
sovuq oqim bilan uchrashadi. SHundan sung Golfstrim oqimi, sharqiy yo‘nalishda
Evropa qirg‘oqlari bo‘ylab harakatlanadi (73-rasm). Golfstrim oqimi Atlantika
okeanining shimoliy qismi hamda SHimoliy muz okeanining yaqin qismiga tabiatiga
va Evropa mamlakatlarining iqlimiga juda katta ta’sir ko‘rsatadi.
73-rasm. Golfstrim oqimining yo‘nalishlari.
Oxirgi vaqtlarda dunyo bo‘ylab, issiq Golfstrim oqimi sekinlashmoqda, 
sovumoqda va natijada okean qa’riga kirib ketmoqda degan tashvishli xabarlar
tarqalmoqda. Agar rostdan ham bu jarayon davom etayotgan bo‘lsa, Evropa
mamlakatlarining yillik temperaturasi o‘rtacha 12°S gacha pasayib ketishi kutiladi.
Natijada Evropada kichik muzlik davri boshlanishi mumkin.
Polyak va Italiya olimlarining Golfstrim oqimida olib borgan ilmiy-tadqiqot
ishlari va kosmik er yo‘ldoshlaridan olingan rasmlar shunday xulo-salar kilishga
imkon beradi. Golfstrim oqimi Florida yarim orolidan

---

127
74-rasm. Golfstrim oqimi o‘lcham-
larining o‘zgarishi.
SHpitsbergen va Novaya Zemlya
orol- larigacha bo‘lgan 10 ming km
uzun-likda harakatlanadi. Golfstrim
oqimining
kengligi
janubdan
shimolga qarab 75 km dan 200 km
gacha kengayib boradi, chuqurligi
700-800 m ni, tezligi 2 m/s ni
tashkil
qiladi, 
suv
yuzasidagi
temperatura 10–20 °S dan 24–28°S
gacha o‘zgarib turadi (74-rasm).
Bunday jarayonni kelib chiqishiga: iqlimning o‘zgarishi natijasida erigan muzlar
bilan okeanning sho‘r suvlari aralashishi natijasida toza suv hosil bo‘lishi, 2010 yilda
Meksika qo‘ltig‘ida falokat tufayli "British petroleum" kompaniyasining okeanga
neft yoyilib ketishi va nihoyat tarixiy sikl ham sabab bo‘lishi mumkin. CHunki
bundan 10-60 ming yilar oralig‘ida 17 marta bunday jarayonlar kuzatilgan, ammo
oxirgi 10 ming yil davomida bunday hodisa ro‘y bermagan.
Bu oqimning energiyasidan foydalanish uchun to‘g‘ri suv qabul qiluvchi
diametri 168 m li 242 dona (har birining quvvati 83 Mvt) turbinalarni, kema
qatnoviga halaqit bermasliklari uchun 30 m chuqurlikka o‘rnatish rejalashtirilgan. 
Gibraltar bug‘ozida ham xuddi shunday oqim energiyasidan foydalanish
loyihalashtirilgan.