Май 2021 10-қисм Тошкент май 2021 йил. Тошкент: «Tadqiqot», 2021. 202 б

Май 2021 10-қисм
Тошкент
hamda “Ta’lim to‘g‘risida”gi qonun talablarini bajarish maqsadida ularning aqliy tafakkurlarini 
yuqori darajada rivojlantirishga erishish Boshlang`ich sinf o`qituvchilari oldida turgan eng muhim 
vazifalardan biridir. O`quvchi yoshlarning bilimini kеngaytirish zamоn talabi darajasiga yеtishida 
fan asоslari bilan qurоllantirish, yangi pеdagоgik tехnоlоgiya yutuqlari asоsida “Kadrlar tayyorlash 
milliy dasturi” hamda “Ta’lim to`g`risida”gi Qоnun talablarini bajarish maqsadida ularning aqliy 
tafakkurlarini yuqоri darajada rivоjlantirishga erishish umumta’lim maktablari оldida turgan eng 
muhim vazifalardan biridir.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1. Ishmuhamedov R. va b. Ta’limda innovatsion texnologiyalar. – T. : 2008.

---

63
Май 2021 10-қисм
Тошкент
MATEMATIKADAN SINFDAN VA MAKTABDAN TASHQARI ISHLARNI 
AHAMIYATI
Aripova Nigora Mirdjon qizi
Namangan viloyati Uychida tumanidagi 
7 umumiy o’rta ta’lim maktabining 
matematika fani o’qituvchisi 
Annotatsiya;
ushbu maqolada matematika fanida sinfdan va maktabdan tashqari ishlarning 
o’rni va uning turlari berilgan.
Kalit so’zlar:
matematika, o’quvchi, bilim, sinf, maktab.
O`quvchilar bilan sinfdan tashqari mashg`ulotlarni tashkil qilishda, o`qituvchi ta’lim samarasi 
past bo`lgan metodlarga nisbatan, ya’ni o`quvchi passiv tinglovchi, esda saqlab qoluvchi va 
takrorlovchi emas, ongli ishtirokchi bo`lishini ta’minlashdan iborat bo`ladi. SHubhasizki, bunday 
darslarga tayyorlanish va o`tkazishda o`ziga xos qiyinchilik va murakkablik o`qituvchi zimmasida 
bo`ladi.
Buning evaziga o`qituvchi o`quvchilarning puxta, aniq tassavurga ega bilim olishiga, matematik 
tafakkuri rivojlanishga, o`zi qiziqan ixtisosni egallashiga maqsadli yondoshishga yo`naltira oladi. 
Isbotlashlar va masalalar yechishning turlari, ularning kelib chiqish tarixi bilan tanishishning 
darsda imkoniyati bo`lmaganligi uchun sinfdan tashqari vaqtda o`rganishi maqsadga muvofiqdir.
Matematikadan sinfdan tashqari mashg`ulotlarida o`quvchilarda alohida qiziqish tug`diradigan 
masalalar, mavzularga e’tibor berishi maqsadga muvofiqdir.
Buning samarasi sifatida o`quvchilar mashg`ulotlarda yangi va qiziq qiziqarli narsalarni bilib 
oladilar va ular o`qituvchining birinchi yordamchisi bo`lib qoladilar, o`quvchilarning matematik 
qobiliyatlari rivojlanadi va shu bilan birga o`qituvchining o`z malakasi ham oshib boradi. 
Matematika o`qituvchisi talabalarni faqat darsda o`qitish bilan cheklanib qololmaydi. Yaxshi 
o`qituvchi va tarbiyachi ma’lum matematik bilimlar yig`indisini talabalarga singdirish bilan birga, 
ularda aktiv ijodiy fikrlashni uyg`otishi va foydali mehnat malakalarini tarbiyalashi lozim.
Matematika fanidan sinfdan va maktabdan tashqari mashg`ulotlarning quyuidagi turlarini 
keltirish mumkin: 1) matematika to`garaklari, 2) matematika kechalari, 3) matematik olimlar 
bilan uchrashuvlar, 4) matematika musobaqalari, 5) olimpiadalar, 6) “Bilimlar bellashuvi” 
tanlovi, 7) matematika viktorinalari, 8) matematik eskursiyalar, 9) matematik insholar, 10) maktab 
matematika matbuotini tashkil qilish, 11) matematika tarixi 12) mashhur matematik olimlarning 
ijodiga bag`ishlangan kechalar.
Fanga o`quvchilarning qiziqishini oshirish uchun ularning konstruktorlik qobiliyatlarini 
revojlantirishga – ba’zi masalalarning modellarini yasashga, masalalar yechilishini tanlashga, 
topishmoq va sofizmlarga alohida e’tibor beriladi. Yasalgan buyum yoki narsaning sifati, qimmati, 
u oddiy loydan yasalgan sopol kosami, murakkab mashinami yoki san’at asarimi, barcha hollarda 
uni yasashda foydalanilgan xomashyoning sifatiga ko`p jihatdan bog`liq bo`ladi.
Shuning uchun olimpiadachi o`quvchini to`g`ri tanlash uni olimpiadaga tayyorlash jarayonini 
osonlashtiradi va muvaffaqiyatga erishishda katta ahamiyatga ega.
Olimpiadachi nomzodni bir-biriga bog`liq bo`lgan mezonlar asosida tanlanadi va 2-3 nafar 
nomzod o`quvchilar bilan olimpiadalarga tayyorlanishni boshlash mumkin.
Tanlangan nomzod bilan ishlashda «oddiydan murakkabgacha, osondan qiyinga» printsipiga 
amal qilish kerak. O`quvchining matematik qobiliyatini rivojlantirish, fikrlash darajasini o`stirib 
borish uchun matematikani quyidagi qismlarga bo`lib o`rganish mumkin. Olimpiadachi o`quvchi 
o`zining matematik bilimlarini tinimsiz ravishda oshirib borishi uning atrofida matematik 
muhitning yaratilishiga bog`liq. Bunda matematika darslari va to`garak mashg`ulotlaridan tashqari 
informatika va hisoblash texnikasi asoslari, fizika, kimyo hamda astronomiya darslaridan ham 
foydalanish maqsadga muvofiq, shuning uchun olimpiadaga nomzodlar tanlangach, yuqorida tilga 
olingan fan o`qituvchilari bilan hamkorlikda ish olib borish kerak.