Махсус таълим вазирлиги

ўр
H

*
R
*
10
N
F
0


(8.3) 
Agar ‘oydevor asosining yuzasi kvadrat shaklida bo’lsa, uning tomonlari ( A va V 
) quyidagicha aniqlanadi. 
ўр
H
N

*
R
*
10
B
A
0



( 8.4) 
‘oydevor asosining yuzi to’g’ri to’rtburchak bo’lgan xolda to’ilgan F ning 
qiymatiga qarab tomonlari belgilanadi. Agar markaziy kuch tahsiridagi 
‘oydevorning uzunligi bir tomonga cheksiz tarqalgan bo’lsa, u holda hisob 1 ‘og.m 
uzunlik uchun olib borilib
( 8.4) uning kengligi V ni aniqlashga imkon beradi. 
Erto’la ‘oydevorlarini xisoblash. 
Yerto’la devori ‘oydevorining o’ziga xos xususiyati shundan iboratki, bu 
gruntning ‘oydevor chetki yuzalariga nisbatan bosimi turlicha bo’lib, yerto’la 
devori esa gorizontal bosim tahsir ostida bo’ladi.Bunday xollarda yerto’la ustidagi 
tomning uning devori bilan qattiq bog’langanligi va bu tomning yerga nisbatan 
joylashuviga qarab ikki xil xisoblash usullari mavjud. 
a) qismida yerto’la tomi uning devoriga qattiq o’rnashgan bo’lib, u yer yuzasiga 
yaqin joylashgan.Bunday xolatda gruntning gorizontal bosimi yerto’la tomi va va 
yerto’la ostki qismining aks tahsiri natijasida muvozanatda bo’ladi.Bu vaqtda 
gruntning ‘oydevorga nisbatan bo’lgan gorizontal bosimi xisobga olinmay, balki 
uning yerto’la devoriga nisbatan bosimigina aniqlanadi.Bu aniqlash ikki chetidan 

---

tirgovichga o’rnashgan to’sin shaklida materiallar qarshiligi qonuniga asosan olib 
boriladi. 
b) qismida esa yerto’la tomi butunlay bo’lmaydi yoki yerto’la devoriga erkin 
xolda o’rnashtiriladi. Bunday xolda yer yuzasiga yaqin joyda tomning xech qanday 
tahsiri bo’lmaydi va buning natijasida yerto’la devori tirgovich devorning 
‘oydevori sifatida xisoblanadi. 
8.1-rasm. Yerto’la devoriga tahsir etuvchi kuchlarni hisoblash 
chizmasi. 
Bizga mahlum bo’lgan hisoblash yo’llari bilan aniqlangan ‘oydevor 
o’lchamlari, odatdja bir qatorga tizilgan aloxida joydashgan blok ti’idagi 
‘oydevorlarga to’g’ri kelmaydi.SHuning uchun ham hisoblab to’ilgan ‘oydevor 
o’lchamlariga yaqinlashtirish uchun bu turdagi ‘oydevor bloklari oralarida masofa 
qoldirib joylanadi.8.1- rasmda hisoblash yo’li bilan to’ilgan ‘oydevor va unga 
evivalent bo’lgan aloxida joylashgan ‘oydevor bloklari keltirilgan.Agar xisoblab 
to’iladigan ‘oydevor asosining yuzasi F = a 
ㆍ
b bo’lsa,u holda unga evivalent 
bo’lgan aloxida joylashgan ‘oydevor bloklarining yuzasi F
e
= [a – s ( n – 1) ] b 
bo’ladi. ( bunda ‘oydevor bloklari orasidagi masofa) . 
Aloxida joylashgan ‘oydevor bloklarining umumiy soni quyidagicha aniqlanadi. 
n = A + s / A
1
+ s (8.5) 
Bunda ‘oydevor bloklarining oralaridagi bo’shliq bilan birga umumiy maydoni: 
F
e
= n 
ㆍ
f 
b
(8.6) 
A
1
- ‘oydevor bloki asosining uzunligi; 
f 
b
– ‘oydevor bloki asosining yuzasi.
Nazorat savollari. 
1. Yerto’la devoriga ta’sir etuvchi kuchlarni hisoblashni ayting.
2. ‘oydevor asosining yuzasi kvadrat shaklida bo’lsa, uning tomonlari qanday 
aniqlanadi? 
3. Qattiq ‘oydevorlar qanday ataladi? 
4. ‘oydevorni yuzasi F ni qanday aniqlanadi? 

---

9- Ma’ruza 
MAVZU: Gozigli ‘oydevorlar
REJA: 
9.1.Qoziqli ‘oydevorlardan foydalanish sharoitlari. 
9.2.Qoziqning yuk ko’tarish qobiliyatini aniqlash usullari. 
9.1.Qozigli roydevorlardan foydalanish sharoitlari. 
Gruntda ishlash xarekteriga qarab ustun qoziqlar odatdagi ustunlarga va osma 
ustun qoziqlarga bo’linishi mumkin.Odatdagi ustun qoziqlarga o’tkir uchi bo’sh 
gruntlarni kesib o’tgan va yuklarni tag yuzasi bilan amalda siqilmaydigan 
gruntlarga beruvchi ustun qoziqlar kiritiladi.Osma ustun qoziqlarga bo’sh 
gruntlarga suqilgan va yuklarni yon yuzalari va tag yuzasi orqali gruntga beruvchi 
ustun qoziqlar kiritiladi.Ustun qoziqlar tayyorlanish usuliga qarab qoqiladigan va 
quyiladigan bo’lishi mumkin. 
Qoqiladigan ustun qoziqlar zavod yoki ‘oligon sharoitida tayyorlanadi, 
tayyor maxsulot umumiy mahlumotlar qurilish maydoniga yetkaziladi va qurilish 
joyida ko’rsatilgan nuqtaga gurzi yoki bosib kirgizuvchi agregatlar yordamida 
qoqiladi.Quyiladigan ustun qoziqlar qurilish maydonlarida oldindan tayyorlangan 
burg’ quduqlarda tayyorlanadi.Quyma ustun qoziqlar tayyorlanish usuliga qarab 
quyidagi turlarga bo’linadi.Tabiiy quruq xolida yoki loyli qorishma yordamida 
gruntda burg’ mashinasi bilan kavlangan, diametri 600 mm li burg’ quduqqa ketma 
ket beton uzatuvchi quvur tushirilib, beton qorishmasi to’lgan sari quvurni sug’urib 
olish yo’li bilan quyma ustun qoziq xosil qilinadi; 
Tag yuzasi kengaytirilgan, ‘arma ko’rinishli quyma ustun yuqorida keltirilgan 
ustun qoziqlar singari tayyorlanadiyu, biroq ustun qoziqning ‘astki qismi 
kengaytiruvchi mexanizmlar yordamida kavlanib so’ng beton quyilib 
tayyorlanadi.Ustun qoziqlar ko’ndalang kesimining ko’rinishiga qarab kvadrat, 
doiraviy,to’g’ri to’rtburchaklik, uchburchaklik tra’etsiya shaklida va truba 
ko’rinishida, ko’ndalang kesimiga qarab o’zgaruvchan kesimli, shuningdek 
uzunligi bo’yicha yaxlit va ulangan bo’ladi.Ustun qoziqlar ishlatiladigan 
materialiga qarab temir beton, beton, metal, yog’och, tu’roq beton va aralash ( 
masalan, ‘o’lat yoki asbestotsementli qobiqdan iborat beton bilan to’ldirilgan) 
bo’lib, ustun qoziqning ichi to’ldirilgan yoki bo’sh bo’lishi mumkin.
Qurilishda ishlatiladigan ustun qoziqlar quyidagi ti’larga bo’linadi.
Qoqiladigan temir beton va yog’och ustun qoziqlar; 
Quyiladigan beton va temir beton ustun qoziqlar; 
Temir beton ustun qoziq- qobiqlar; 
Yog’och ustun qoziqlar. 
Yog’och qoziqlar asosan igna bargli daraxtlardan kedr, karag’ay, 
tilog’ochlardan tayyorlanadi. Mahalliy sharoitda tut, terak, chinorlardan
tayyorlanishi mumkin. 

---

Daraxt sog’lom tanasidan diametri eng kamida 18 sm va uzunligi 4,4 

16 m
bo’lgan qoziqlar tayyorlanadi. Qoziq kallagi to’g’ri burchak ostida tekis 
arralanadi, uchi esa (1,5

2) d miqdoriga kalamlanadi. 
Qalamlash 
simmetrik uchburchak yoki to’rtburchak shaklda amalga oshiriladi. Agar grunt
qatlamida tosh yoki boshqa qoziq kokishga qarshilik ko’rsatuvchi to’siqlar
bo’lsa, qoziq uchiga temir nayza kiydiriladi. Yog’och qoziqlarning uzunligini 
oshirish uchun ular bir-biriga ulanadi. qoziq tayyorlashda uch yoki to’rt dona 
to’sinlari (taxtalar) bir-biri bilan birlashtirilib xam tayyorlanadi. SHunday 
tayyorlangan qoziqlarning uzunligi 25 metrgacha, yuk ko’tarishi 90 tk. gacha 
yetkaziladi. Yog’och qoziqning kallagi (te’a qismi) temir kal’ok kiydirilib 
kuchaytiriladi. Yog’och qoziqli ‘oydevorlarni o’zgarib turuvchi, namlikdan 
chirishi, yuk ko’tarish kobiliyati ‘astligi va zarur o’lchamdagi yog’ochlarni 
kamligi ularni kamchiligidir.Ustun qoziq uchun asosan tanasi tekis va uzun 
qarag’ay archalar ishlatiladi. Ustun qoziqning uzunligi 4 dan 12 
metrgacha,diametri 18 dan 34 sm gacha bo’lishi mumkin.Yog’och g’o’lasi ‘o’sti 
va butoqlaridan tozalangan va uchlangan bo’ladi.Yog’och ustun qoziqlar qattiq 
gruntlarga qoqilishidan avval uchlangan tomoniga metal boshmoq va ikkinchi 
tomoniga esa boshboq – bugelg’ o’rnatiladi, so’ng gurzi bilan qoqiladi. 
9.1-rasm.Ustun qoziqli ‘oydevorlar. 
a) ‘astki rostverkli. b) yuqori rostverkli. 
Yog’och ustun qoziqlar faqat suv ostidagina uzoq muddat ishlashi mumkin. 
SHuning uchun yer osti suvlarining satxi o’zgaradigan joylarda yog’och ustun 
qoziqlarni ishlatib bo’lmaydi.Yog’och ustun qoziqlarning yuk ko’tarish 
qobiliyatini oshirish maqsadida uchta to’rta g’o’lani bir ‘aketga birlashtirib qoqish 
mumkin uni zavod sharoitida tayyorlash mumkin.Temir beton ustun qoziqlarning 
qulay tomoni shundan iboratki, ularni istalgan o’lchamda zavod sharoitida 
tayyorlash mumkin.
Beton qoziqlar Qurilish maydonida loyihada belgilangan sathlarda kuyma
holda tayyorlanadi. Buning uchun mahlum nuqtalarda kokish, bosib kiritish yoki 
burash usullaridan biri yordamida quduqlar kavlanadi so’ng bu quduqlar beton 
bilan to’ldirib, shibbalanadi. 

---

9.2-rasm.Ustun qoziqlardan tashkil to’gan ‘oydevorlarning hisobiy qarshiligini 
to’ish sxemasi. 
v
r
- rostverk kengligi, m. g- rostverkga yuqoridan yuklardan tushayotgan qoziqlarga 
berilayotgan bosim.F- qoziqning ko’ndalang kesim yuzasi, maydoni.Ru.q.-Ustun 
qoziqlarning o’qlari orasidagi masofa. 
Beton qoziqlarni dastlab 1899 yilda rus muxandisi Sgarus A.E. amalda 
ko’llagan. U taklif etgan usul bo’yicha burg’ilash jarayonida gruntga yaxlit kuvur 
tushuriladi mahlum chuqurlikka yetgach, kuvurning ichki bo’shligi oz-ozdan 
beton qatlami bilan to’ldiriladi va kuvur asta-sekin sug’urib olinadi. Beton 
qatlamining kalinligi 1

1,5 m atrofida bo’ladi. Quvur ichiga beton yuborishdan 
oldin undagi suvni so’rib olish kerak. Quvurni sug’urib olish jarayonida undagi 
beton chuqurini to’ldirib boradi. Bunda grunt kancha bo’sh bo’lsa, beton 
yotkiziqlari shuncha kengroq joyni egallaydi. 
(5.4 - rasm). Quvurni sug’urish jarayonida uning uchki bo’shligida hamma vaqt 
beton bo’lishiga ahamiyat bermok darkor. Aks holda bo’shlikka grunt tushib 
qolib, betonlash sifatini va qoziqning yuk ko’tarish qobiliyatini ‘asaytirish 
mumkin. [1,2,3].
Beton qoziqlar ichida davriy shibbalash usuli yordamida o’rnatiluvchi 
turlari xam keng tarkalgan. Bunda maxsus cho’yandan yasalgan uchli kuvurlarni 
urib kiritib quduqlar kavlanadi. Belgilangan chuqurlikka yetgach, ichi betonga
to’ldirilgan kuvurni gurzilar bilan urib tortib olinadi. 
Davriy shibbalash usulida o’rnatilgan beton qoziqlarning yuk ko’tarish 
kobiliyati ancha yuqori bo’ladi.Yuk ko’tarish kobiliyatini yanada oshirish
maqsadida kamfulet qoziq deb yuritiluvchi,tag qismi kengaygan qoziqlar
o’rnatish xam so’nggi vaqtda rivojlanib ketdi. Bunday qoziqlar yasashda 
kuvurning ostki qismiga ‘ortlovchi modda joylashtiriladi so’ng kuvur ichi suyuk 
beton bilan to’ldirilib, ‘ortlatiladi. ‘ortlash natijasida ajraluvchi gaz bosimi
tahsirida quvurning ostki qismidagi gruntda doirasimon bo’shlik hosil bo’ladi 

---

(5.5 rasm). Bo’shlik beton bilan to’lib, ostki qismi kengaygan qoziq shakli hosil
qiladi. 
Beton qoziqlarning afzalligi shundaki, ularni tayyorlashda gruntning muvozanat
holati saklanib, yon atrofdagi binolarga dinamik tahsir etmasligidir. SHu bilan 
birga ularni o’rnatish vaqtida sifatini kuzatish imkoni cheklangan bo’lib, bahzan 
betonning qotishi jarayonida sizot suvlari zararli tahsir etadi.Temir beton ustun 
qoziqlarni yer osti suvlarining satxi o’zgarishidan qathiy nazar xamma sharoitlarda 
ishlatsa bo’ladi.Temir beton ustun qoziqlarning kesimi kvadrat, ko’’burchaklik va 
xalqasimon bo’ladi. 
Nazorat savollari 
1. Ustun qoziqlarning yuk ko’tarish qobiliyati qanday aniqlanadi? 
2. Yaxlit – temir beton ustun qoziqlar uchun yuk ko’tarish qobiliyatini aniqlang.
3. Rostverkning eni qanday aniqlanadi?
4. Ustun qoziqlar soni qanday aniqlanadi. 
10-MA’RUZA 
Mavzu: Ustun va osma qoziqlar hisoblashga oid usullar. 
Reja: 
10.1.Qoziqli ‘oydevorlarni loyihalash asoslari. 
Ustun qoziqli ‘oydevorlarni xisoblash yakka ustun qoziqlarning yuk ko’tarish 
qobiliyatini izlashdan iborat bo’ladi.Unda qoqma ustun qoziqlar va osma ustun 
qoziqlar aloxida qaraladi.Ustun qoziqlar materialining mustaxkamligi bo’yicha 
xisoblanadi.Ustun qoziqli ‘oydevorlarni loyixalashda quyidagi asosiy talablar 
bajarilishi kerak.1.inshootdan tushayotgan kuchlar imkoniyati boricha ‘oydevor 
ustun qoziqlari bo’yicha teng tarqalsin; 
2.’oydevordagi eng ko’’ kuchni qabul qiluvchi ustun qoziqqa beriladigan tahsir 
miqdori uning xisobiy qarshiligidan oshmasligi kerak. 
10.3-rasm.Ustun qoziqli ‘oydevorning ‘lani va ko’ndalang kesim yuzasi. 
Birinchi talabning bajarilishi ‘oydevorga tahsir etuvchi kuchlarning miqdoriga
va qo’yilish usuliga bog’liq; Ustun qoziqli ‘oydevor rostverkiga tekis tarqalgan 

---

kuch yoki markaziy to’’langan ik kuch N tahsir etganda, ular ‘oydevor ustun 
qoziqlarining xammasiga bir xil tarqaydi.Tik kuchlarning teng tahsir etuvchisi N
markazdan tashqariga qo’yilganda yoki momentlar va gorizontal kuchlar bor 
bo’lganda , kuchlarning umumiy tahsiri yig’ilgan uchastkada rostverk chekkasida 
joylashgan ustun qoziqqa eng katta normal kuch tahsir etadi. 
Ustun qoziqning xisobiy qarshiligi N ni xisoblagandagi qiymat R
sv
dan kichik 
kichik yoki teng bo’lishi kerak, yahni
N ≤ n ∙ R
sv
(10.1) 
Bu yerda n –ustun qoziqlar soni. 
Qisqa muddatli tahsir kuchlari bor vaqtda (kranlar, shamol bosim, to’lqinlar va 
h. k) chetki ustun qoziqqa qo’shimcha tarzda o’rtacha bosimning 20 % idan kam 
bo’lmasligi ruxsat etiladi.Ustun qoziqlar o’rtasidagi masofa qoqilish sharoitidagi 
gruntning zichlanganlik darajasiga qarab qabul qilinadi.Ustun qoziqlarning o’qlari 
orasidagi masofa 2d dan kichik bo’lmasligi kerak. 
(d- svayning diametri yoki ko’ndalang kesim yuzasining tomonlari).Ustun qoziqlar 
tiralgan grunt qatlami qattiq zamin bo’lganligi sababli deformatsiya bo’yicha 
cho’kishga xisoblash talab qilinmaydi.Ustun qoziqlar soni quyidagicha aniqlanadi. 
n = N 
umum
/ R 
sv
(10.2) 
bunda N 
umum 
= N + g
r
∙ F 
‘
+ n Q (9.3) 
N 
umum 
- tahsir kuchlarning umumiy qiymati, tk; 
g
r
- rostverk og’irligining tag yuzasi bo’yicha tarqalish intensivligi; 
F 
‘
– bir birlik uzunlikdagi rostverkning yuzasi, yahni br∙ 1;
Q- ustun qoziqning o’z og’irligi,tk. n – ustun qoziqlar soni.
Temir beton rostverklarining balandligi xisoblab to’iladi va u 30 sm dan kam 
bo’lmasligi aniqlanadi.kerak. Yakka qatorli ustun qoziqlardagi temir beton 
rostverkning eni quyidagicha aniqlanadi. 
b
’
= d + 20 cm (10.4) 
Ustun qoziqlarning ko’’ qatorli xollarda, rostverkning eni quyidagicha aniqlanadi.
b
’
= a ( n – 1 ) + d + 2 ∙5 cm (10.5) 
bu yerda a – qatordagi ustun qoziqlarning o’rtasidan o’tgan o’qlari orasidagi 
masofa, sm. n- qatorlar soni; d -( aylana bo’lganda diametri, kvadrat bo’lsa- 
tomoni) ustun qoziq ko’ndalang kesimning o’lchami, sm. 5sm- rostverkning 
chekkasidan ustun qoziqqacha bo’lgan masofa.Sanoat va. Grajdan va qishloq 
xo’jaligi bino xamda inshootlari ‘oydevorlarida ishlatiladigan ustun qoziqlarning 
te’a qismlari kerakli gorizontgacha kesib tekislangach rostverk ichiga quyidagi 
uzunlikda kiritilib mustaxkamlanadi. 
a) tik kuchlarga ishlovchi temir beton ustun qoziqli ‘oydevorlarda ustun qoziq 
tanasi rostverkka 5 sm dan kam bo’lmagan o’lchamda kirib turishi va rostverk 
bilan bog’lash maqsadida ustun qoziqdan chiqib turgan ish armaturasining 
uzunligi 25 sm dan kam bo’lmasligi kerak. 
b ) gorizontal kuchga ishlovchi ustun qoziqli ‘oydevorlarda esa rostverkka kirib 
turishi 10 sm, ish armaturasining chiqib turishi 40 sm dan kam bo’lmasligi kerak. 

---

Ko’’ qatorli ustun ustun qoziqlar ustiga ‘lita – rostverk o’rnatiladi. 
Osma ustun qoziqlardan tashkil to’gan ‘oydevorlar zamini deformatsiya bo’yicha
(cho’kishi) xisoblanadi.1.te’adan- gruntning tekislangan maydoni bilan; 
yonlaridan- tik tekisliklar bilan; ‘astdan- ustun qoziqlarning o’tkir uchlaridan 
o’tkan tekislik bilan. 
10.4-rasm.Ustun qoziqlarning rostverk ostida tarqalishi. 
SHartli ‘oydevorning ‘astki eni quyidagicha to’iladi. 
CHekka ustun qoziqlar tashqi tomonining rostverk tag yuzasi bilan kesishgan ikki 
nuqtasidan burchak ostida qiya tushirilgan chiziqlarni , ustun qoziqlarning o’tkir 
uchlaridan o’tkan gorizont chizig’i bilan kesishgan nuqtalar oralig’i bu qabul 
qilinadi. 
bu = br
n
+ 2 l ∙tg / ᵠ
o’r/4
(10.6) 
bu yerda
bu –shartli ‘oydevorning eni, m;
br
ch
- Rostverk ostida joylashgan ko’’ qatorli ustun qoziqlarning eng 
chekkadagilarning tashqi tomonlari o’rtasidagi masofa,m; 
l –ustun qoziqning uzunligi.m ; 
ᵠo’r- grunt qatlamlarining ichki ishqalanish burchaklarining o’rtacha qiymati; 
ᵠo’r- ᵠ1 
∙ h
1
+ ᵠ
2
∙ h
2
+....+ ᵠn ∙ hn/1 (9.7) 
ᵠ
1,
ᵠ
2
, + ᵠ
3
...... ᵠ- ustun qoziq kesib o’tkan grunt qatlamlarining ishqalanish 
burchaklari. 
h
1
, h
2
,.... ∙ hn grunt qatlamlarining balandliklari. m. 
l- rostverkni ostki yuzasi gorizontidan xisoblanuvchi ustun qoziqning gruntga 
kiritilgan uzunligi. 
Qoziq ‘oydevor uchun mustaxkamlik quyidagicha tekshiriladi. 
R
u
= N/ F 
u 
+ = M / W
u
≤ R
(10.8)
Bu yerda R
u
- shartli massivning tag yuzasidagi bosim, kg/ sm
2
; 
N – ustun qoziqning ‘oydevorning tag yuzasiga tahsir etuvchi shartli massivning 
og’irligini ( grunt+ rostverk+svay og’irligi) ehtiborga olingan xisobiy kuchlarni tik 
tashkil etuvchilari. M- shartli massivning tag yuzasi markaziga nisbatan tahsir 
etuvchi kuchlarning momentlari;F 
u
, / W
u
- shartli massivning tag yuzasi va 
qarshilik momenti; 

---

R –ustun qoziqli ‘oydevorlar tag yuzasi tekisligida zamin gruntining xisobiy 
qarshiligi, tk / m
2
. 
Ustun qoziqli ‘oydevorlarning xisoblash natijasida olingan cho’kishi loyixada 
berilgan ruxsat etilgan cho’kishdan ko’’ bo’lmasligi kerak.
Markaziy tahsir etuvchi kuch qo’yilgan ustun qoziqlarning yuk ko’tarish qobiliyati 
quyidagicha aniqlanadi. 
a ) yog’och ustun qoziqlar uchun: 
R ≤ m ∙ F ∙ R
yo
(10.9) 
Bu yerda R – ustun qoziqning xisobiy qarshiligi; 
F – ustun qoziq ko’ndalang kesimining yuzi; 
R
yo
– yog’ochning bo’ylama siqilishga qarshiligi; 
m- ustun qoziqning ishlash sharoitini va gruntning bir jinsligini ifodalovchi 
koeffitsient. 
b) yaxlit – temir beton ustun qoziqlar uchun; 
R ≤ m ( 0,7 ∙ R
28
∙ F
b 
+R
t
∙ F
b
) (9.10) 
Bu yerda 0,7 R
28
– beton markasi; 
R
t
– ustun qoziqda ishlatiladigan armaturaning oquvchanlik chegarasi; 
F
a
, F
b – 
beton va armaturaning ko’ndalang kesim yuzlari. 
10.5-rasm. Ustun qoziqlar ‘oydevor cho’kishining xisobiga doir. 
Bu yerda- l
cv –
qoziqning uzunligi m. -----siqiladigan qatlamning yuqori 
chegarasi. ________-Siqiladigan qatlamning ‘astki chegarasi. v
sh
- shartli massiv 
kengigi.m.R
z
–qo’shimcha bosim e’yurasi. ᵠ -grunt qatlamining ichki ishqalanish 
burchagi. Rb
z –
tabiiy bosim yu’yurasi.
Nazorat savollari 
1. R ≤ m ∙ F ∙ R
yo
ifodani tushirtiring.
2. R ≤ m ( 0,7 ∙ R
28
∙ F
b 
+R
t
∙ F
b
) ifodani tushintiring.
3.Qoziqlar soni nimaga asoslanib to’iladi? 
4.Rostverk nima? 
11-MAHRUZA 

---

MAVZU: Ustun va osma qoziqlar hisoblashga oida usullar. 
Reja: 
11.1.Rostverklarning tuzilishi. 
11.2.Qoziqning yuk ko’tarish qobiliyatini aniqlash usullari. 
Rostverk deb ustun qoziqlarning boshini bog’lab turuvchi to’sin yoki rlita 
ko’rinishidagi binoning yer osti qismi tushiniladi.Rostverkning vazifasi bino yoki 
inshootdan 
tushayotgan 
kuchni 
ustun 
qoziqlarga 
birday 
tarqatib 
berishdir.Rostverklar monolit( yaxlit) va yig’ma bo’ladi.Lentasimon ikki yoki uch 
qator ko’rinishidagi ustun qoziqli roydevorlar uchun yig’ma rostverklar qurish 
maqsadga muvofiqdir.Xozirgi vaqtda o’zaro birlashadigan joylari bikr qilib 
biriktiriladigan 
yig’ma 
rostverklarning 
bir 
necha 
variantlari 
ishlab 
chiqilgan.Keyingi vaqtlarda temir rlastinka bilan ustun qoziqlarga bikr rayvand 
qilinuvchi roydevor to’sini ( randbalka) ko’rinishidagi rostverklar ishlab 
chiqilgan.SHuningdek yo’ma rlitalari rostverksiz to’g’ridan to’g’ri ustun 
qoziqlarning boshiga qotirilib,