Махсус таълим вазирлиги

Номоддий активларни қабул қилиш ва ҳисобдан чиқариш тар-
тиби ҳамда уларни ҳужжатларда расмийлаштириш 
Бухгалтерия ҳисоби тизимидаги янги объект номоддий актив-
ларнинг дастлабки ҳисобини ташкил этиш, корхоналарнинг молия-
хўжалик фаолиятларида бухгалтерия ҳисоби ишларини тўғри олиб 
бориш, харажатларни таннархга ѐки давр харажатларига қўшиш, 
молиявий натижаларни аниқлаш имконини беради. 
Тармоқ корхоналарда номоддий активларнинг дастлабки қийма-
тини шакллантириш тартибини қуйидагича ифодалаш мумкин
(3-жадвал). 
Номоддий активларнинг сотиб олиш манбалари баҳолаш 
даражасига боғлиқ бўлади. Номоддий активларнинг баҳолари қуйи-
даги турларга бўлинади: шартнома баҳоси, келишилган баҳо, бозор 
баҳоси, баланс баҳоси. Мулкнинг, дастлабки қиймати харажатларга
бевосита боғлиқ. Бу эса, ўз навбатида, қўшма корхоналарда
номоддий активларни тўғри гуруҳланишини тоқазо қилади. 
Ҳужжатлаштириш орқали номоддий активлар бухгалтерия 
ҳисоби счѐтларида вақтида акс эттирилади ва уларни узлуксиз 
назорат қилиб бориш мумкин бўлади. 
Номоддий активлар ҳисобини юритувчи корхоналар бухгалтерия 
ҳисоби ҳужжатларини тузиш ва уларнинг айланишини амалдаги 
меъѐрий ҳужжатлар асосида мустақил равишда белгилайдилар. 
Хўжалик юритувчи субъектлар томонидан қайд этилаѐтган 
ҳужжатларда номоддий активларнинг ўзига хос хусусиятларини 
ҳисобга олиб, номоддий активларнинг келиб тушиши, чиқиб кетиши, 
тавсифномаси, фойдали ҳизмат қилиш муддатлари, дастлабки 
қиймати, амортизация меъѐрлари каби муҳим реквизитларни ўз ичига 
олиши керак. 

---

144 
3-жадвал
Номоддий активларни ташкил этиш манбалари 
бўйича дастлабки қийматининг шаклланиши 
Дастлабки 
қийматни 
шакллантирувч