Махсус таълим вазирлиги тошкент давлат иқтисодиёт университети

Шартнома нархлари – товарларни ишлаб чиқарувчи билан уни
истеъмол этувчи ўртасидаги битимга биноан хар иккала томоннинг
розилигига қараб белгиланган нарх. 
Шартномавий нарх – бу шартнома асосида сотувчи ва сотиб олувчи 
махсулот ишлаб чиқарувчи ва истеъмол қилувчи ёки ўртада турувчи 
ўртасидаги ўрнатилган нархдир. 
 
 МАВЗУГА ДОИР АМАЛИЙ МИСОЛЛАР ВА КЕЙСЛАР: 
 Муаммо ҳаммага маълум усуллар орқали ечилиши мумкин деб 
ўйлама!
1–мисол. Шартномани тузишда шахслар расмий ва норасмий 
меъёрларни муайян битим эҳтиёжлари учун қўллаган ҳолда, улардан 
фойдаланишади. Агар сиз учун шартнома тузиш оғзаки усулда амалга 
ошириш манфаат келтирса у ҳолда сиз қандай йўл тутган бўлар эдингиз? 
а) шартнома кафолатланиши шарт; 
б) шартнома тузувчининг хуқуқий саводхонлигини ўрганиш; 
в) “Лавз пулдан ҳам қиммат” деган машҳур мақол орқали; 
г) келгуси давр шартнома тузиш холатидан йироқ бўлишни 
англаган ҳолда; 

---

87
д) шартнома тузишнинг бу ҳолати доим ижобий якун топгани. 
Жавоб: а) ва в), институционал иқтисодиётда хар қандай шартнома 
кафолатланиши шарт, яъни расмий нормалар асосида, балки “Лавз 
пулдан ҳам қиммат” деган машҳур мақол орқали ҳам амалга оширилиши 
мумкин бунда шартнома тузувчи оила шаънини эътиборга олади. 
2–мисол. Хатар ва ноаниқлик шароитида ҳамма шахслар ҳам бир хил 
ҳаракат қилмайди. Инсонларнинг хатарга нисбатан муносабатлари нуқтаи 
назаридан уларнинг учта хили мавжуд: хатарга қарши инсонлар; хатарга 
бетараф муносабатда бўладиган инсонлар ва хатарга мойил инсонлар. 
Сиз инсонларнинг хатарга нисбатан муносабатлари нуқтаи назаридан 
талабалик даврида қандай қабул қиласиз? 
а) хатарга қарши инсонлар муносабатида;
б) хатарга бетараф инсонлар муносабатида; 
в) хатарга мойил инсонлар муносабатида; 
Жавоб: а) талабалик даврида хатарга қарши инсонлар муносабатида 
бўлади, чунки, ёллаш тўғрисидаги шартнома – хатарга бетараф бўлган шахс 
ва хатарга қарши шахс ўртасидаги келажакда шартноманинг бажарилиши 
жараёнида амалга оширилиши мумкин. Талабаликда тузилган шартнома 
талабани хатарга қарши шахс эканлигини кўрсатади. 
3–мисол. “Лавз пулдан ҳам қиммат” деган машҳур мақолни 
институционал нуқтаи назардан талқин этинг. Унда қанақа шартнома идеали 
ўз аксини топган? 
Сиз шу йўсинда шартнома тузган бўлар эдингизми? Қандай 
кўринишдаги шартномаларни? 
а) ёллаш тўғрисидаги шартномаларни; 
б) сотиш тўғрисидаги шартномаларни; 
в) оғзаки шартномаларни;
г) бир марталик кафолатланган шартномаларни; 
д) узоқ йиллар бирга фаолият олиб бораётган оилавий 
шартномаларни. 
Жавоб: в), г) ва д) шартномалар расмий ва норасмий нормаларга