Махсус таълим вазирлиги тошкент давлат иқтисодиёт университети

Саволлар: 
Қадриятлар корпоратив тизимининг белгиланиши ва жорий этилиши 
мувофиқлаштириш ва мотивация харажатларининг миқдорига қанақа таъсир 
кўрсатади? 
Бир-бири билан ўзаро ҳамкорлик қилишни режалаштираётган 
компанияларда умумий қадриятларнинг мавжудлиги музокаралар олиб 
бориш, шартномани тузиш, мониторинг ва шартномаларни ижро этишга 
мажбурлаш харажатларининг миқдорига қандай таъсир кўрсатади? 
Қадриятлар корпоратив тизимининг мавжудлигини Норт томонидан 
ажратилган омилларнинг трансакция харажатларининг даражаси ва 
таркибини белгилаб берувчи қайси турига киритиш мумкин? 
Музокаралар олиб бориш харажатларининг учта тоифасини ажратинг. 
Қадриятлар корпоратив тизимининг жорий этилиши ушбу тоифалардан 
қайсиларига таъсир кўрсатмайди?  

---

98
ҚУЙИДА КЕЛТИРИЛГАН ФИКРЛАР 
ТЎҒРИМИ ЁКИ НОТЎҒРИМИ? 
Танқид қилма – барча фикрлар тенг қадрли! 
1. Ташкилот таркибига кирувчи “агентлар” сонининг ўсиши, агентлар 
ҳаракати устидан назорат қилиш учун талаб этиладиган “принципал” 
харажатларининг ошишини белгилаб беради. 
2. Принципал-агент муаммоси – “агент”нинг “принципал” топшириғи ва 
кўрсатмасини бажаришда унинг найранг қилиш хавфи ҳисобланади. 
3. Назорат харажатларининг ортиши “агентлар” сонининг ўсишига тўғри 
пропорционал эмас.
4. “Принципал-агент” муаммосини ҳал этишнинг биринчи варианти 
агентлар ўртасидаги рақобатни кучайтиришни талаб қилади.
5. Муаммони ҳал этишнинг иккинчи варианти “агент” томонидан қатъий 
белгиланмаган, балки фирма фаолиятининг натижаларига боғлиқ бўлган 
мукофотни тўлашни назарда тутувчи ёллаш ҳақидаги шартноманинг 
тузилишидан иборат. 
6. Унитар тузилма - ҳукмронлик муносабатларининг энг юқори даражада 
марказлашувини назарда тутади. Барча асосий қарорлар «агентлар» 
томонидан қабул қилинади, унинг ўзи назоратни ҳам амалга оширади.
7. Холдинг тузилмаси- қарорлар қабул қилиш ва “Принципал” 
ҳаракатлари устидан назорат қилиш жараёнини имкон қадар марказлашган 
тизимдан чиқаришни ўзида намоён этади.
8. Агар “агентлар” фаолиятини назорат қилиш ҳуқуқи бошқаларга 
ўтказилса, у ҳолда функционал белги бўйича – функционал бўлинмалар 
бошлиқларига: сотиш бўлими бошлиғи, бош муҳандис, бош бухгалтер ва 
ҳ.к.га берилади.
9. Ташкилот аъзолари ўртасидаги ўзаро муносабатларни тартибга 
солувчи ва уларнинг жамоавий билимлари ва тажрибасининг ифодаси 
ҳисобланган меъёрлар, қоидалар ва анъаналар йиғиндисига ташкилий 
маданият дейилади.
10. Менежерлар билан ходимларнинг ўзаро муносабатларида 
“принципал-агент” муаммосининг ҳал этилиши фордизм – Буюк қатағонлик 
даврида Генри Форд томонидан ишлаб чиқилган меҳнатни ташкил қилиш 
тизими тамойилларига асосланади.
МАВЗУГА ДОИР ТЕСТЛАР: 
 Таклиф этилаётган фикрларни баҳолашга шошилма, агарда улар